Հեղինակ-Լինում է, չի լինում՝ մի աղքատ մարդ։ էս աղքատ մարդը գնում է դառնում մի ձկնորսի շալակատար։ Օրական մի քանի ձուկն է աշխատում, տուն բերում, նրանով ապրում են ինքն ու կնիկը։Մի անգամ էլ ձկնորսը մի սիրուն ձուկն է բռնում, տալիս իր շալակատարին, որ պահի, ինքն էլ ետ ջուրն է մտնում։
Շալակատար– Տե՛ր աստված, սա էլ, որ մեզ նման շունչ-կենդանի է, դու ասա՝ սա՞ էլ մեզ նման ծնող ունի, ընկեր ունի, աշխարհքից բան է հասկանում, ուրախություն կամ ցավ է զգում, թե՞ չէ․․․
Ձուկ- Լսի՛-մարդ-ախպեր։ Ընկերներիս հետ ես խաղում էի գետի ալիքների մեջ։ Ուրախությունից ինձ մոռացա ու անզգույշ ընկա ձկնորսի ուռկանը։ Հիմի, ո՛վ գիտի, իմ ծնողը ինձ որոնում է ու լաց է լինում, հիմի ընկերնեիս տխրել են: Էնպես եմ ուզո՜ւմ հետ գնալ, էնպես եմ ուզո՜ւմ․․․ Եկ, խղճա արի, ինձ, բա՛ց թող, բա՛ց թող գնամ․․․
Շալակատար– Գնա՛, սիրուն ձկնիկ, թող լաց չլինի քու ծնողը։ Թող չտխրեն քու ընկերները։ Գնա՛, ապրի՛ ու խա՛ղ արա նրանց հետ։
Ձկնորս- էդ ի՞նչ ես անում, ախմախ, ես էստեղ ջրի մեջ թրջվելով ձուկ եմ բռնում, դու իմ աշխատանքն առնում ես ետ ջուրը գցո՞ւմ․․․ Դե գնա՛ կորի՛, էլ իմ աչքին չերևա՛ս, էլ իմ շալակատարը չես էս օրից, գնա՛, սովից մեռի։
Շալակատար-Հիմի ես ո՞ւր գնամ, ի՞նչ անեմ, ո՞նց ապրեմ:
Հեղինակ-Էս տխուր մտածմունքի ժամանակ ճամփին դեմը դուրս է գալի մի մարդակերպ Հրեշ՝ առաջը մի գեղեցիկ կով։
Հրեշ-Բարի օր, ախպերացու, էդ ի՞նչ ես մոլորել, ի՞նչ ես միտք անում։
Հեղինակ-Աղքատը պատմում է իր գլխին եկածը, թե ինչպես՝ հիմի մնացել է անգործ, անճար ու չի իմանում, թե ոնց պետք է ապրեն ինքն ու իր կնիկը։
Հրեշ-– Լսի՛, բարեկամ,։- Էս կաթնատու կովը ես քեզ կտամ երեք տարվան ժամանակով։ Ամեն օր էնքան կաթը տա, որ քու կնիկն ու դու կուշտ-կուշտ ուտեք, ապրեք։ Երեք տարին լրացավ թե չէ՝ հենց էն գիշերը կգամ ձեզ հարց կտամ։ Թե հարցիս պատասխանեցիք՝ իմ կովը ձեզ լինի, թե չէ՝ երկուսդ էլ իմն եք, տանելու եմ, ինչ ուզեմ, կանեմ։ Համաձայն ե՞ս։
Շալակատար- Համաձայն եմ։
ՀԵՂԻՆԱԿ-ՈՒ կովն առաջն անում, տանում տուն։Երեք տարի կթում են, լիուլի ուտում, ապրում։ Չեն էլ նկատում, թե ինչպես անցավ երեք տարին, և ահա հասնում է նշանակած օրը, որ Հրեշն էն գիշեր պիտի գա։
Կին– Ա՛յ թե ինչ դուրս կգա, երբ մարդ Հրեշի հետ գործ բռնի․․․ Հրեշի հետ հաշիվ ունենա․․․ Հրեշից լավություն ընդունի,
Շալակատար- անցկացածն արդեն անց էր կացել, էլ հնար չկա։
ՀԵՂԻՆԱԿ-Էս ժամանակ նրանց մոտենում է մի անծանոթ գեղեցիկ երիտասարդ։
Գեղեցիկ երիտասարդ– Բարի իրիկո՛ւն ճամփորդ մարդ եմ , մութն ընկնում է, ես էլ հոգնած եմ, հյուր չե՞ք ընդունի ձեր տանն էս գիշեր։
Շալակատար- – Ընչի՛ չէ, ճամփորդ ախպեր, հյուրն աստծունն է։ Բայց մեզ մոտ վտանգավոր է էս գիշեր։ Մենք Հրեշից մի կով ենք առել էն պայմանով, որ երեք տարի կթենք, ուտենք, երեք տարուց հետո գա մեզ հարց տա, թե պատասխանենք, կովը մեզ լինի, թե չէ՝ իր գերին ենք։
Կին -Հիմի ժամանակը լրացել է․ էս գիշեր պիտի գա, ու մենք էլ չգիտենք, թե ինչ պատասխան տանք։ Հիմի մեզ ինչ անի՝ մենք ենք մեղավոր, վայ թե քեզ էլ վնասի։
Գեղեցիկ երիտասարդ– Բան չկա, որտեղ դուք, էնտեղ էլ ես։
ՀԵՂԻՆԱԿ-Համաձայնում են, հյուրը մնում է։Մին էլ կեսգիշերին դուռը դղրդում է։
Մարդ ու Կին– Ո՞վ է։
Հրեշ– Հրեշը։ Եկել եմ որ պատասխանս տաք։
Կին – Հիմի Ի՞նչ պատասխան պիտի տանք,
Գեղեցիկ երիտասարդ-Մի՛ վախենաք, ես ձեր տեղը սրա պատասխանը կտամ։
Հրեշ– Եկե՜լ եմ։
Գեղեցիկ երիտասարդ– Ես էլ եմ եկե՜լ։
Հրեշ– Ո՞րտեղից ես եկել։
Գեղեցիկ երիտասարդ– Ծովի էն ափից։
Հրեշ– Ընչո՞վ ես եկել։
Գեղեցիկ երիտասարդ– Կաղ մոծակը թամքել եմ, վրեն նստել եմ, եկել։
Հրեշ– Ուրեմն՝ ծովը պստիկ է եղել։
Գեղեցիկ երիտասարդ– Ի՜նչ պստիկ, արծիվը չի կարող մի ափից մյուսը թռչի։
Հրեշ– Ուրեմն՝ արծիվը ճուտ է եղել։
Գեղեցիկ երիտասարդ– Ի՜նչ ճուտ․ թևերի շվաքը քաղաք Է ծածկում։
Հրեշ- Ուրեմն՝ քաղաքը շատ է փոքրիկ։
Գեղեցիկ երիտասարդ– Ի՜նչ փոքրիկ․ նապաստակը մի ծայրից մյուսը չի հասնի։
Հրեշ– Ուրեմն՝ նապաստակը ձագ է։
Գեղեցիկ երիտասարդ– Ի՜նչ ձագ․ մորթին մի մարդու քուրք դուրս կգա, գլխարկն ու տրեխն էլ՝ ավել։
Հրեշ– Ուրեմն՝ մարդը թզուկ է։
Գեղեցիկ երիտասարդ– Ի՜նչ թզուկ․ ծնկան ծերին աքլորը ծուղրուղու կանչի, ձենը ականջը չի հասնիլ։
Հրեշ– Ուրեմն՝ խուլ է։
Գեղեցիկ երիտասարդ– Ի՜նչ խուլ․ սարում որ պախրեն խոտ պոկի, նա կլսի։
Հեղինակ -Հրեշը մնում է կապված–մոլորված, զգում է, որ ներսը մի ուժ կա իմաստուն, համարձակ, անհաղթելի, էլ չի իմանում՝ ինչ ասի, սուսուփուս քաշվում, կորչում է գիշերվա խավարի մեջ։Սրանք նոր մեռած տեղներիցը ետ են գալի, ուրախանում, աշխարհքովը մին են լինում։ Հետն էլ բացվում է բարի լուսը, և երիտասարդ հյուրը վեր է կենում, մնաք բարով է ասում, որ գնա իր ճանապարհը։
մարդ – Չենք թողնի որ չենք թողնի,
կին – դու, որ փրկեցիր մեր կյանքը, ասա՛, ինչով ետ վճարենք քո լավությունը․․․
Գեղեցիկ երիտասարդ– Չէ՛, անկարելի բան է, պետք է գնամ իմ ճանապարհը։
մարդ – Դե գոնե անունդ ասա, եթե լավությունդ կորչի, ու չկարողանանք ետ վճարել, գոնե իմանանք, թե ում ենք օրհնելու․․․
Գեղեցիկ երիտասարդ– Լավությունը արա ու թեկուզ ջուրը գցի՝ չի կորչիլ։ Ես հենց էն Խոսող ձուկն եմ, որի կյանքը դու խնայեցիր։
Հեղինակ-Ու չքանում ապշած մարդ ու կնկա աչքերից։
ՍՈՒՏԱՍԱՆԸ
Հեղինակ-Լինում է, չի լինում՝ մի թագավոր։ Էս թագավորը իր երկրում հայտնում է․
Թագավոր— Ով էնպես սուտ ասի, որ ես ասեմ՝ սուտ է, իմ թագավորության կեսը կտամ նրան։
Հեղինակ-Գալիս է մի հովիվ։
Հովիվ— Թագավորն ապրած կենա, իմ հերը մի դագանակ ուներ, որ էստեղից մեկնում էր, երկնքում աստղերը խառնում։
Թագավոր— Կպատահի՛։ — Իմ պապն էլ մի չիբուխ ուներ, մի ծերը բերանին էր դնում, մյուս ծերը մեկնում, արեգակիցը վառում։
Հեղինակ-Ստախոսը գլուխը քորելով դուրս է գնում։Գալիս է մի դերձակ։
Դերձակ— Ներողությո՛ւն, թագավո՛ր, ես վաղ պիտի գայի, ուշացա։ Երեկ շատ անձրև եկավ, կայծակները տրաքեցին, երկինքը պատռվեց, գնացել էի կարկատելու։
Թագավոր— Հա՛, լավ ես արել, բայց լավ չէիր կարկատել, էս առավոտ էլ մի քիչ անձրև թափվեց։
Հեղինակ-Սա էլ է դուրս գնում։Ներս է մտնում մի աղքատ գյուղացի, կոտը կռնատակին։
Թագավոր— Դո՞ւ ինչ ես ուզում, ա՛յ մարդ,։
Աղքատ գյուղացի— Ինձ մի կոտ ոսկի ես պարտք, եկել եմ տանեմ։
Թագավոր— Մի կոտ ոսկի։ — Սո՛ւտ ես ասում, ես քեզ ոսկի չեմ պարտ։
Աղքատ գյուղացի— Թե որ սուտ եմ ասում, թագավորությանդ կեսը տուր։
Թագավոր— Չէ՛, չէ՛, ճշմարիտ ես ասում։
Աղքատ գյուղացի— Ճշմարիտ եմ ասում՝ մի կոտ ոսկին տուր։