Դավիթ դևերուն որ կոտորեց,
Էդ վախտ էղավ տան ազիզ.
Գտավ աղեկ բազե մի,
Ընկավ արտեր, որս կ’աներ.—

Ճնճղո՛ւկ կը սպաներ, կաքա՛վ կը սպաներ։

Սասուն Պառա՛վ մի կար.
Էդ Պառավ Մհերի յարն էր էղե։
Էնի արտ մի կորեկ ուներ։
Կորեկի մեջ լորերը շա՛տ, ճնճղուկը շա՛տ։
Պառավ օր մի էկավ, տեսավ՝
Բազեն ի ձեռք, քուռակ հեծած՝
Դավիթ մե՛ջ իր արտին լոր, ճնճղուկ կը զարկեր։
— Դավիթ,— ասաց,— փռեմ, լա՛մ քո արև,
Էդ ի՞նչ կ’անես.
Էկեր ես իմ կորեկի մեջ լո՞ր կը սպանես,
Էլի՛ր, գնա, մեջ սարերուն քի՞չ կա օչխար.
Էն վիրու օչխարներ զարկի,
Էս ճնճղու մեջ ինչքա՞ն միս կա,—
Դու Պառավի կորկի ճընճղով տի կշտանաս…
Դավիթ ասաց.— Պառավ, հապա, սար որ էրթամ
Ինչո՞վ զարկեմ վիրու օչխար։
Ասաց.— Քո հեր նետ ու աղեղ ուներ։
Էդ նետ-աղեղ, ասա, թող տան՝ էնով գնա։
— Բա՜,– ասաց Դավիթ.
— Իմ հոր նետ-աղեղ ո՞ւմ մոտն է։
— Քո հրողբոր կընկան հարցուր։
Էկավ Դավիթ, հրողբոր կնկան, Սառյեին հարցուց.
— Հրողբոր կնիկ, իմ հոր նետ ու աղեղ ո՞ւր է։
Ասաց.— Մեռնե՛մ ես քե, Դավիթ, ես չե՛մ գիտի։
Տեսեր եմ՝ նետ-աղեղ քո հոր թև՛ն էր.
Հիմիկ ես չե՛մ գիտի ո՜ւր են մնացե։
Մնաց։ Դավիթ տեսավ, որ ճար չը կա՝
Էլի գնաց Պառավու կորկի արտ։
— Պառա՛վ,— ասաց,— իմ հրողբոր կընիկ
Նշանց չի՛ տա նետ ու աղեղ։
Ասաց.— Մեռնե՛մ քեզ, ծուռ Դավիթ, թլո՛ր Դավիթ,
Գնա, նեղի քո հրողբոր կնկան
Ու նետ-աղեղ զոռովեն առ։
— Ինչպե՞ս նեղեմ, Պառավ։
Ասաց.— Գնա, քարից աղանձ արա, ասա՛
«Կամ էս աղանձ տուտես,
Կամ նետ-աղեղ նշա՛նց տի տաս»։
Դավիթ էկավ, ասաց.— Սառյե, անոթի՛ եմ։
Սառյեն ասաց.— Մեզ հաց չը կա։
Դավիթ նստեր է թոնդրան շուրթ,
Քարե աղանձ կանի, կը ճընճըլա։
Սառյեին դժար էկավ, ասաց.
— Դա՛վիթ, էլի, նա ցանոցից քի՛չ մի ցան բեր.
Խմոր անեմ՝ թխեմ ուտես։
Դավիթ էլավ՝ ցանոցից ցան բերի, տեսավ՝
Բան մի էդա պատից կախուկ—կոռուկ փետ մի։
Առավ էդ փետ, բերեց, ասաց.
— Հրողբոր կնիկ, էնա ի՞նչ է։
Ասաց.— Չեմ գիտի, հրողբեր գիտի։
Դավիթ ըռկավ, ասաց.— Հրողբո՛ր կընիկ,
Ասա՛, էն ի՞նչ կոռուկ փետ է։
Սառյեն ասաց.— Էլիր,
Թե էնա թել դու գցեցիր էնա չախմախ, կ’ասեմ,
Թե չէ՝ չե՛մ ասի։
Դավիթ ինչ ձեռ տվավ էդա փետին՝
Թել թալեց վեր չախմախին։
Սառյեն շատ շշկլավ, ասաց.
— Մհեր սհա՛թ մի կը բաներ, նոր կը գցեր էդ թել,
Էսի մեկ դիր որ ձե՛ռ էտու, գցեց չախմախ։––
Դարձավ, ասաց.— Ես չե՛մ գիտի՝ էդ ինչ է, թող:
Էդա վախտ Դավիթ Սառյեի ձեռ բռնեց,
Քաշեց, տարավ էն աղանձի բովի վերա.
Իր ձեռ զարկեց, մեկ բուռ քարե աղանձ վերցուց,
Լցեց Սառյեի ձեռաց մեջ՝ ու էնոր ձեռ խփեց։
Սառյեն «յամա՜ն-յամա՜ն» արեց, ասաց.
— Քո արևո՛ւն մեռնեմ, Դա՛վիթ, թող, ես ասեմ։
— Թափի՛ գետին, հրողբոր կընիկ։
Թափեց գետին, ասաց.– Չե՛մ գիտի, չե՛մ ասի։
— Հրողբոր կընիկ, տե՛ս, մեկ է՛լ կը լցեմ։
Էդ վախտ Սառյեն ասաց.— Դավի՛թ,
Էդա քո հոր նետ-աղեղն է,
Էնով Մհեր որսի կ’էրթար։
Դավի՛թ էր՝ խնդացավ,
Զնետ-աղեղ առավ,
Բերեց մաքրեց, լվաց,
Ժանգեր-մանգեր քերեց,
Զնետ-աղեղ իր թև էթալ
Ու ամեն օր որսի կ’էրթար։

Ամիս մէրկու էսպես վրա՛ անցավ.
Չ’ասես՝ Ձենով Հովանի կնիկ Սառյեն —
Դավիթ շատ սիրուն, խորո՛տ տղա էր —
Գաղտուկ աչք էդի վեր Դավթին, ասաց.
— Տի գաս հե՛տ իմ ձեռաց։
Դավիթ ասաց.– Հրողբո՛ր կնիկ,
Դուն իմ մե՛րն ես, ես քո որդի՛ն…
Հրողբոր կնիկ ասաց.– «Տանեմ, գյուխ լվամ,
Դավիթ գա՝ ջո՛ւր լցի վեր իմ գլխուն.
Որ Դավիթ իմ մարմին տեսնա՝
Էնոր սիրտ տի մեղավորնա,
Տի գա հետ իմ ձեռաց»։
Էլավ, ջուրն առավ, տարավ,
Դավթին կանչեց, գա, ջո՛ւր լցնի։
Դավիթ աչքեր բռնեց,
Որ հրողբոր կնկան լեշ չը տեսներ,
Որ իր սիրտ չը մեղավորնար,
Ու էնպես ջուր լցրեց Սառյեի գլխուն։
Հրողբոր կնիկ գլուխ լվաց,
Էլավ, իրիշկեց, տեսավ՝
Դավիթ իր աչքեր պինդ բռնած։
Էլաց, էտո՛ւ գլխուն,
Իր էրեսներ արնեց,
Մազեր քըրքըրե՛ց վեր գլխուն,
Գնաց իր տուն՝ նստավ,
Չուր էնոր մարդ, Ձենով Հովան էկավ։
— Հե՞, կընիկ, ի՞նչ է էղեր քեզի։
Կնիկ ասաց.— Ի՞նչ տըլնի։
Ես գիտեի՝ թե ինձ որդի՛ էիր բերե,
Չը գիտե՛ի, թե դու գնացե՝
Ինձի էրի՛կ էիր բերե։
— Հե՞, կնիկ, էդպես չէ՛, դու սո՛ւտ կ’ասես։
Կնիկ ասաց.— Ես սուտ չե՛մ ասի.
Էլավ, իր ձեռ էթալ ինձի,
Ես էնոր չը թողի…
— Որ էդպես է, իրիկուն դուռ շինենք։
Իրիկուն Ձենով Հովան դուռ շինեց.
Չէթող Դավիթ գար տուն։
Դավիթ ասաց.— Հրողբեր,
Հիմիկ կարամ քացի մի զարկեմ՝
Դո՛ւ էլ, քո դո՛ւռ էլ էրթաք գետնի սակի անդունդք։
Ամա ի՞նչ անեմ, հերագութ հրողբեր,
Լրբե՛ խաբված ես։
Դավիթ գնաց, իրիկուն մնաց Պառավու տուն։
Առավոտուն էդ տեղեն էլավ, գնաց որսի։
Ճամփին տեսավ շատ ագռավներ —
Զարկին վեր Պառվու արտին, կորեկ տուտեն։
Դավիթ ասաց.— Ինչպե՞ս անեմ,
Որ քսան հատ մեկից զարկեմ.
Էսա ագռավներ կը թռնեն։
Չէ, ես բա՛ն մի տ’անեմ։
Ձեռ որ թալեց, մեկ ահագին բարդի քաշեց,
Քաշեց ու մեկ էնպե՛ս էզար,
Որ ագռավներ, կորե՛կ մեկտեղ ժողվեց,
Բերեց, արեց բարդոց։ Պառավ էկավ,
Տեսավ մեկ հատ կորեկ չը կա մեջ իր արտին։
Ասաց.— 0՜յ, օ՜յ, գրող-մահ տանի քե, Դավիթ.
Դու ինչի՞ իմ կորեկն էսպես արիր։
Ասաց.— Պառավ, չէի թողնի,
Որ ագռավներ զքո կորեկ ուտեն։
— Չարըս զքեզ տանի, գրո՛ղ զքեզ խեղդի,— ասաց,
Տո, դու գաս վեր Պառվու կորկին
Քո փռո՞ղք տի թափես։
Աստծու կրա՛կ ըլնի վեր քեզ.
Էն հոր տղեն դո՞ւ տի ըլնես։
Աստված օղորմի Առյուծ Մհերին.
Էնի որ կար՝ խեղճերու պապ ու մամ։
Համա դու էդ ի՞նչ է՝ կ’անես.
Իմ հույս՝ էդ փշուր կորե՛կն է։
Դուն էլ էկար, տրորեցի՛ր։
Ե՛ս եմ՝ մեկ աղջի՛կ, էս կորե՛կ,
Իմ բա՞խտը կը կըտրես վեր ինձ։
Դուն որ էդպես տղամարդ ես՝
Հորի՞ չես էրթա Ծովասար։
Թե կտրիճ ես՝ գնա, քո հոր որսատե՛ղ առ։
Քո հոր սեյրանատեղ Ծովասա՛րն է։
Հրեն, Մըսրա Մելիք էկե,
Քո հոր սար զավթե՛,
Էդա Ծովասար բոլոր պարիսպ քաշած՝
Էնքան գազաններ, վիրու օչխարներ
Թալած են պարսպի էտև —
Չեն կարնա դուրս էլնեն։
Հիմիկ ինչի՞ դու չես էրթա էնտեղ.
Վեր ինձի՞ էղար կտրիճ։
Դավիթ ասաց.— Պառավ,
Ես հոգո՛ւդ, արևո ւդ մեռնեմ,
Ո՞րտեղն է, շա՞նց տա ինձ,
Ծովասար ո՞րտեղն է, ես չը գիտեմ։
Ասաց.— Դավիթ, գնա քո հրողբոր օձիք բռնի.
Քեզ կը տանի, նշա՞նց կը տա։

Դավիթ էկավ հրողբոր մոտ, ասաց.—
Հրողբե՛ր, Ծովասար ո՞րտեղն է, նշա՛նց տուր ինձ։

Իմ հոր սեյրանատեղ ո՞րտեղն է։
Հրողբեր ասաց.— Ո՛րդի, քեզ խաբե՛լ են.
Քո հոր սեյրանատեղ չըկա՛.
Քեզ խաբել են, քեզ սո՛ւտ կ’ասեն։
— Չէ, հրողբեր, ես գիտե՛մ, կա՛.
Ես կ’էրթամ, չե՛մ կայնի։ Սուտ մի՛ ասա։
Հրողբեր ասաց.— Սովորեցնողիդ բերան կոտրի։
Ա՛յ որդի, ինչ քո հեր մեռավ՝
Մըսրա Մելիքն էն սար խլեց.
Չե՛նք իշխենա էրթանք։
Ասաց.— Հրողբեր, դու ինձ նշա՛նց տու,
Որ գան, ինձի՛ թող ըսպանեն, քեզի չե՛ն ըսպանի։
Ասաց.— Ո՛րդի, էսօր մնանք, էն մեկէլ օր էրթանք։
Դավիթ նորեն ըռկավ, ասաց.— Հրողբեր,
Ծովասարի տեղ թե հիմիկ կ’ասե՛ս, ասա՛,
Չ’ասես՝ հա՛ցն ու գինին, տեր կենդանին,
Սիլա մի կտամ քո էրես, քո վիզ ծռի։
Որ էդպես ասաց, հրողբեր վախեցավ,
Տեսավ, որ Դավթի ծռությունըն բռներ է։
Ասաց.— Տղա, լա՛վ, մի՛ հերսոտի,
Արի, տանե՛մ, քեզ նշանց տամ։

Ձենով Հովան էկավ Քեռի Թորոսի մոտ,
Քաղքի մարդերու մոտ, ասաց.
— Ես չե՛մ գիտի՝ Դավթին ո՞վ է նշանց տվե.
Էսօր Դավիթ ինձ զոռե՝ կ’ասի տ’էրթանք Ծովասար։
Էդա քաղքի ամեն մարդեր ասին.
— Հովան, դուք որ կ’էրթաք՝
Մենք է՛լ գանք, էնտեղ մտիկ անենք։
Էնտեղ հիմիկ ջոջ-ջոջ արջե՛ր կան, գելե՛ր կան,
Կխտա՛ր, վիրու օչխար էլ կա.
Տեսնանք Դավիթ ինչպե՞ս տի սպանի վիրու օչխար։
Էլավ Դավիթ՝ ձի հեծավ, գնաց Ծովասար։
Տղերք պատրաստություն տեսան,
Ձենով Հովան ու քաղքըցիք իր հետ գնացին։
Գնացին, հասան ու — ի՞նչ տեսան։
Ծովասարի բոլոր մի մեծ պարիսպ քաշած,
Դո՛ւռ մէլ չը կա վերան։
Դավթի հեր – Մհեր,
Որ սարերու չորս բոլոր պարիսպ էր քաշե,
Էնքա՛ն ժամանակ՝ էնոր մեռնելուց հետո՝
Ինչքան ջեյրան, վիրու օչխար,
Գե՛լ, ա՛րջ — լցվեր էր Ծովասար։
Դավիթ հարցուց.— Հրողբեր, էս ի՞նչ պարիսպ է։
— Քո հոր որսասարն է,— ասաց։
Դավիթ էլավ սարի գլուխ,
Տեսավ՝ չորս կողմ պարիսպ։
Ո՛ր կողմ դարձավ, փնտռեց, դուռ չը գտավ։
Դավիթ կանչեց.
— Յա՛, բարձրիկն Մարութա Աստվածածին…
Գուրզ զարկեց, պարիսպ փլավ։
Դավիթ մտավ ներս — ի՞նչ տեսավ.
Էնտեղ ծա՜ռ, ճուղ, բա՜ղ ու բաղչա՜, կանա՜չ,
Էնտեղ մեկ մեծ հավո՛ւզ շինուկ,
Աղբուրի պես, մեջ հավուզին ջուր կը գլգլա՛, կ’էրթա՛։
Ի՜նչ չափ գազաններ կա՛ն՝ ամեն էդտեղ են։
Ասաց.– Վա՜յ, իմ հեր ինչքա՞ն մեղք է գործե՝
Որ էս գազաններ գերի՛ է դարձուցե։
Էդա մարդիկ, ինչ իր հետ գնացեր են՝
Ուզեցին զարկեն, սպանե՛ն օչխարներ։
Դավիթ իրիշկեց, իրիշկեց, կանչեց ասաց.
— Էհեյ, ձեզ իրավունք չկա՛…
Էնոնցից մե՛կն էլ չը սպանե՛ք։
Մոտիկ մի գաք, ես չե՛մ թողնի էնոնց զարկեք։
Ձենով Հովան ասաց.
— Հրողբե՛ր մեռնի քեզի, Դավիթ,
Զա՛րկ, հա՛տ մի ըսպանի, բռնենք զէնենք։
Դավիթ ասաց.— Հրողբեր, ջա՛նըմ,
Կապուկ տեղ պա՛պս էլ կը զարկի.
Տղամարդն է՛ն է, որ արձակի ու նո՛ր զարկի,
Չէ՞ որ էնոնք գերի են, հրողբեր,
Մարդ էլ գերին զարկի՞։
Դավիթ քացի մ’ տվեց, պատեր զամեն քանդեց։
Իր կապան հանեց, թալեց էրկինք վե՛ր, ասաց.
— Հոյ-հո՜յ… Ամեն գազաններ փախան։
Ասաց.— Գնացե՛ք, ձեզի համար ապրե՛ք։
Ինքն էլ էլավ էկավ սարի մեջ, ձորի մեջ,
Ման էկավ քարի տակ, ծառի՛ տակ,
Հա՛, ման էկավ, ասաց.
— Չըլնի՝ մեկ ջանավար քնուկ ըլնի — մե՛ղք է։
Գազաններ ամեն դուրս հանեց,
Էկավ քաղքըցոց ասաց.— Դե, գնացե՛ք,
Ով կըտրիճ է՝ իր համար թող զարնի։
Ով ինչ կտրիճ էր՝ գնաց, իրան որս արեց.
Ով ինչ անշնորհք էր՝ ետ մնաց։
Ամենն էլ ետ դարձան, էկան Ծովասար,
Դավիթ էլ գնաց, էրկու վիրու օչխար բռնեց,
Բերեց դրավ հավուզի մոտ,
Ինք մտավ հավուզ լողացավ, էլավ,
Օչխարներ զէնեցին աստծուն,
Իրանց համար կրակ կպցուցին,
Խորոված շինեցին, կերան, նստան էդտեղ։

Էն մարդեր ու Դավիթ մնացին չուր իրիկուն։
Իրիկուն էդա քաղքի մարդեր
Ամեն դարձան, էկան տուն։
Հովանն ասաց.— Դավիթ,
Էլիր, մենք է՛լ էրթանք տուն։
Դավիթն ասաց.— Հրողբեր,
Իմ հեր էստեղ շա՛տ է ման էկե,
Ես էս գիշեր տի մնամ էստեղ։
Ասաց.— Դա՛վիթ, մարդ գիշերներ դուրս չի՛ մն՛ա,
Գիշեր կ’էրթա իր տուն։
Տեսա՛ր, էդա քաղքի մարդեր ամեն գնացին։
Մենք էլ տէրթանք մեր տուն։
Ասաց.— Հրողբե՛ր, չէ, էս իմ հոր տեղրանքն է.
Գիշեր ես տի մնամ էստեղ։
Կ’ուզես՝ դուն գնա տուն։
Էլավ, ծառերու տակ պառկավ՝ քնի։
— Դավի՛թ, — ասաց Հովան, —
Որ դու կը մնաս՝ ես է՛լ կը մնամ։
Մընաց։ Իրիկուն Դավիթ շուտով քնավ։
Հովան նստեց, չէ՛ր իշխենա՝ քնի.
Էն իր միտ վե՛ ասաց.— Ինչպե՞ս անեմ,
Որ դադարի Դավիթ։
Բերեմ, էնոր փեշ դնեմ տակ իմ գլխին,
Որ գիշերով Դավիթ ինձ չը թողնի՝ չ’էլնի՝ էրթա։

Հովան Դավթի կապայի փեշ ժողվեց, քաշեց,
Գաղտուկ բերեց, դրավ տակ իր գլխին,
Քընավ։ Համա կը դադարի՞ Դավիթ…
Մընաց. էղավ գիշերվա կես։
Դավիթ զարթնավ քնից.
Էլավ, նստեց, իրիշկեց — ի՞նչ տեսավ.
Սարի գլուխ ճրա՛գ մի կը վառվի։
Տեսավ՝ լուս-կամար կանգներ է.
Ասաց.— էսա ի՞նչ ճրագ է.
Տեսնեմ՝ ի՞նչ մարդիկ են էնտեղ։
Ուզեց էլնի, տեսավ՝ կապայի փեշ
Հրողբեր իր գլխու տակ դրե, քնե։
«Ո՛վ տեր աստված,— ասաց,—
Թե իմ հրողբեր վե՛ր հանեմ,
Տ’ասի՝ Դավիթ վախեցավ։
Թե չը հանե՛մ՝ կապայի փեշ իր գլխու տակն է»։
Դավիթ հրողբոր վե՛ր հանեց, ասաց.
— Էնա լեռի գլոխ ի՞նչ կանաչ-կարմիր բոց կ’իջնի։
Հովան գիտե, որ Մհերի գերեզմանն է,
Ու լուս կէլնի գերեզմանից,
Համա զԴավիթ խաբեց, ասաց.
— Կըրակ կը կըպցնեն. հալբաթ հովիվ,
Կամ թե նախրո՛րդ է, գառնարա՛ծ…
Ես ի՞նչ գիտեմ՝ ո՞ր մեկըն է։
Դավիթ իր սրտի մեջ չը համոզվավ էդ խոսքերուն։
Էրկուսի քուն էլ տարավ, կող էլան, քնան։
Ձենով Հովան մեկ էլ Դավթի փեշ դրեց գլխու տակ,
Որ Դավիթ չերթա՝ էդ գերեզման նայի։
Մնաց, մեկ մ’էլ Դավիթ զարթնավ,
Տեսավ՝ սարի մոտ մարմար քա՛ր մի բացվե,
Էրկնուց լուս էնե վե՛ր էն բարին։
Էս դիր Դավիթ հրոդոոր ձեն չը տըվեց, ասաց.
— Թե դանակ հանեմ՝ կապայի փեշ կըտրեմ՝ ափսո՛ս է:
Ասաց.— Ջայնամ թե ափսոս է։
Զինք իր դանակ հանեց,
Դրեց՝ իր կապայի փեշ կտրեց,
Կապայի փեշ մնաց Հովանի գլխու տակ։
Դավիթ իրիշկեց էն կրակ, էլավ գնաց վեր։
Գնաց, տեսավ կո, գերեզմա՛ն մի կա էնտեղ
Կանաչ-կարմիր բոցն էդ գերեզմանե՛ն կէլնի։
Լուս կամար գերեզմանի վերան կանգնե։
Դավիթ գնաց մոտ, ձեռ էտու բոցին—ձեռ չ’էրեց։
Հո՛ղ թալեց վերան—չը հանգավ։
Նոր մեջ իր խելքին մտածեց.
«Է՛ն, ինչ Մարութա բարձր Աստվածածին կ’ասեն՝
Սա է»։ Զնետ-աղեդ էզար էնտեղ նշան,
Էլավ, իջավ հրողբոր մոտ։

Իջավ Դավիթ, տեսավ՝ հրողբեր հալա քնած։
Նստավ իր տեղ, կանչեց, ասաց.
— Հրողբեր, քո անուշ քնից վե՜ր էլի,
Տո, հրողբե՛ր, մեռնե՛մ քեզ, հրողբեր,
Ես տեր չ’ունեմ, դու ինձ արա տերություն.
Տո, հրողբե՛ր, մեռնե՛մ քեզ, հրողբե՛ր,
Ես հե՛ր չ’ունեմ, դու ինձ արա հերություն.
Տո, հրողբե՛ր, մեռնե՛մ քեզ, հրողբե՛ր,
Ես մե՛ր չ’ունեմ, դու ինձ արա մերություն.
Տո, հրողբե՛ր, մեռնե՛մ քեզ, հրողբե՛ր,
Ես աղբե՛ր չ’ունեմ, դու ինձ արա աղբերություն։
Հրողբեր վե՛ր էլավ, ասաց.
— Ծո՛ւռ Դավիթ, էլ ի՞նչ է էղե։
Ասաց.— Հրողբեր, օրհնյա՜լ է բարերար աստված,
Խնամքը շա՛տ է աստծուն.
Մարմար քար հրեն բացվեր է.
Լուս կամար կապեր է մեջ Ծովասարին.
Էլի՛, էրթանք, քեզ նշանց տամ։

Դավիթ առավ զհրողբեր,
Բերեց վեր հոր գերեզմանին։
Գերեզման շանց տվեց, ասաց.— Էնի ի՞նչ է։
Ասաց.— Էնի քո հոր գերեզմա՛նն է։
Վանք էլ, որ քարուքանդ էղե՝
Քո հեր, Մհեր էտու շինել
Անունն էլ է՛ն էդի Մարութա բարձր Աստվածածին։
Համա ինչ որ քո հեր մեռավ՝
Մըսրա Մելիք էզար, հիմեն ավրեց, տարավ։
Դավիթ էդ լսեց, դարձավ,
Էզար չոքեր գետին, գընաց.
Ձեռներ էզար գետին, համբուրեց.
Իր նետաղեղով էդա մարմար քարի բոլոր
Գիծ մի քաշեց, նշան արավ,
Լուսու ձևով խորանների կամար քաշեց,
Սեղանատեղ քաշեց, հիման տե՛ղ էլ քաշեց
Ասաց.— Էսա էսպե՛ս տի շինվի։
— Հրողբե՛ր, մեռնեմ քեզ, հրողբեր, ես քենե կ’ուզեմ.
Հինգ հարիր—համար հազա՛ր—քար կտրո՛ղ, քենե կ’ուզեմ.
Հինգ հարիր—համար հազա՛ր—քար տաշո՛ղ, քենե կ’ուզեմ.
Հինգ հարիր—համար հազա՛ր—խիճ բերո՛ղ, քենե կ’ուզեմ.
Հինգ հարիր—համար հազա՛ր—ջուր կրո՛ղ, քենե կ’ուզեմ.
Հինգ հարիր—համար հազա՛ր—պատ շարո՛ղ, քենե կ’ուզեմ.
Հինգ հարիր—համար հազա՛ր—սվաղ անող, քենե կ’ուզեմ.
Հինգ հարիր—համար հազա՛ր—փայտ փորող, քենե կ’ուզեմ։
Թե որ չը շինե՛մ ես էս վանք՝
Իմ ուխտի տակ կը մեռնեմ.
Չուր վաղն իրիկուն էս ամեն պատրա՛ստ կ’ուզեմ,
Որ լո՛ւս տա՝ մեկէլ օր պատարագ մեջ մատուցվի։

Հրողբեր լա՛վ գիտեր,
Որ Դավթի խոսք մե՛կ էր – էրկու չէր անի։
Էդոր համար Հովան լսեց Դավթի խոսքեր, ասաց.
— Դավի՛թ, մենք տո՛ւն էրթանք, բանո՛ղ ճարենք։
Դավիթ ասաց.— Ես տի մնամ մարմար քարի մոտ,
Ես տուն չեմ իգա։ Դու շո՛ւտ գընա,
Ուստեք, բանողներ ճամփի, թող իգան,
Դու էլ էնոնց հետներ արի։
Ձենով Հովան ասաց.
— Ես էս լաճու խորհուրդ տի կատարեմ։
Ասաց.— Ո՛րդի,
Ես Ձենով Հովա՛նն եմ, ի՞նչ կը վախենաս,
Քառսուն ավուր ճամփա իմ ձեն կ’էրթա։
Իմ ձեն յոթ քաղաքի ուստա մարդիկ,
Հազար-հազար բանող մարդիկ տի լսեն, տի գան։
Վե՛ր, յոթ հատ վիրու ե՛զ զարկի,
Առնեմ, էրթամ քաղաք, պատի՛վ տամ քաղքըցոց.
Էն ժամանակ ուստեք ու բանողներ
Ամեն կը ժողովվեն,
Դուն էլ սրտիդ մուրազ կը կատարես–վանք կը շինվի։
Դավիթ էլավ, վեց վիրու եզ զարկեց.
Հովան եզներ շալակն առավ, գնաց քաղաք։

Առավոտուն Հովան էլավ, կանչեց ձենով.
— Ա՛խ, կը կանչե՛մ, թող գան,
Ով իր աստված կը սիրե, թող գա.
Մարութա բարձր Աստվածածին տի շինենք, թող գա՛։
Ա՛խ, կը կանչե՛մ, թող գան,
Ա՛խ, կը կանչե՛մ, թող գան,
Ա՜խ, հի՛նգ հարի՜ր—համա՜ր հազար–քար կտրո՛ղ,
Ա՜խ, հի՛նգ հարի՜ր—համա՜ր հազա՛ր—քար տաշո՛ղ,
Ա՜խ, կը կանչե՛մ, թող գա՛ն,
Ա՜խ, կը կանչե՛մ, թող գա՛ն,
Ա՛խ, հի՛նգ հարի՛ր—համա՛ր հազա՛ր—խիճ բերո՜ղ,
Ա՛խ, հի՛նգ հարի՜ր—համա՜ր հազա՜ր–֊ջար կրո՛ղ,
Ա խ, կը կանչեմ, թոդ գա՛ն,
Ա՛խ, կը կանչեմ, թող գա՛ն,
Ա՜խ, հի՛նգ հարի՛ր—համար հազա՛ր—փայտ փորո՛ղ,
Ա՜խ, հի՛նգ հարի՛ր—համա՜ր հագա՛ր—պատ շարո՛ղ,
Ա՜խ, կը կանչեմ, թող գա՛ն,
Ա՜խ, կը կանչեմ, թող գա՛ն…
Հովանի ձեն չուր յոթ քաղաք լսան։
Էդ յոթ քաղքի բանողներ, ուստա մարդեր
Հազար-հազար թափվան,
Էլան, էկան Հովանի տուն։
Ձենով Հովանին պատիվ տվին, էլան, գնացին՝
Մարութա բարձր Աստվածածին շինեն։
Դավիթ էդ վախտ ի՞նչ է արե.
Գնացե, էնտեղ, ուր նետ-աղեղով
Էնա մարմար քարի բոլոր գիծ էր քաշե.
Գընացե՝ հիմ էր փորե, հիման քարեր բոլոր դրե,
Պա՛տ էլ մեկ մեջք բարձրացուցե։
Ձենով Հովան որ առավ ուստեք, էկավ,
Ուստեք կը տեսնան, կը զարմանան էնտեղ,
Էնպես ջոջ քարեր բերեր, դրեր է մեջ հիման
Որ ամեն բանողներ ժողվեն մեկտեղ՝
Չեն կարնա էն քարեր բերեն։

Ուստեք կը կանգնեն պատի վերա,
Դավիթ էն ջոջ քարեր ձեռ կը տա,
Կը վերցու, կը բերի, կը դնի իր տեղ։
Ոչ բանողներ կարնան էն քարեր բերեն,
Ոչ ուստեք կարնան վերցուն, դնեն տեղ։
Բանողներ էլ էնա պստիկ քարեր կը բերեն,
Ուստեք էդ պստիկ քարեր կը տան ջոջ քարերու բոլոր,
Բանողներ տիլ կը շինեն, կը տան ուստեքին,
Ուստեք տիլ կը զարկեն էդ քարերու բոլոր։
Չուր մութ կը տա գետին,
Էդ վանք կը գլխեն, կը լմնցուցեն,
Օրե՝ Մարութա բարձր Աստվածածին կը շինեն։

Էն գիշեր կը քնեն. Դավիթ կը տեսնա՝
Մարութա բարձր Աստվածածին կը գա էրազ, կ’ասի.
«Քո թուր քո մեջքեն քաշի,
«Իմ հիմ քո թրի վերա՛ ձգի,
«Օրե՛ մի կը շինես, կը թամամցես,
Պատարագ մեջ վանքիս կը մատուցես,
«Որ ես վեր իմ հիման կանգնեմ»։
Ուստեք տիլ կը զարկեն էդ քարերու բոլոր։
Դավիթ զարթնավ, տեսավ՝
Մարաթա բարձր Աստվածածին չըկա։
Քարն իր տեղն է գնացե,
Հողն իր տեղն է գնացե,
Ավազ, կավ ու ինչ որ պատրաստություն կար՛
Ամենն իր տե՛ղն է գնացե։
Էլավ Դավիթ, Հովանին ձեն տվավ,
Քեռի Թորոսին ձե՛ն տվավ, ասաց.
— Հրողբեր, Քեռի՛, ձեր անուշ քնից վե՛ր էլեք։
Մարութա բարձր Աստվածածին էսօր էկե ինձի էրազ.
Իմ մեջքնն իմ թուր տի քաշեմ՝
Վանքի հիմ իմ թրին տի դնեմ.
Վանք տի շինե՛մ, տի թամամեմ։
Պատարագ մեջ տի մատուցեմ։
Հովան շա՛տ զարմացավ, համա ասաց.— Դավիթ,
Ես Ձենով Հովա՛նն եմ. լուսուն մեկ էլ կէլնեմ,
Մեկ է՛լ բանող կը բերեմ քեզ համար, մեկ է՛լ շինեն։
Առավոտուն կէլնի Հովան, նորեն կը բոռա,
Հազար-հազար բանող, ուստա նորեն կը գան։
Կը գան, կը տեսնեն Դավիթ էլ հետ
Էնպես ջոջ քարեր բերե, դրեր է մեջ հիման,
Իր մեջքեն թուր քաշե՝ խրեր է մեջ հիման։
Քարեր, բաներ հելըստա կ’անեն,
Մինչ մութ կը տա գետին, կը շինեն, կ’ավարտեն։
Իրիկուն Դավիթ կ’ասի.— Հերահոտ հրողբեր,
Էդա վարպետներու վարձ տո՛ւր,
Էդա բանողների վարձն է՛լ տուր…
Առանց վարձ մի՛ թող։
Հովան կը գնա կը բերի էրկու-իրեք բեռ ոսկի,
Կը բերի, Մարութա բարձր Աստվածածնա դուռ,
Էդտեղ ամեն մարդու մեկ ոսկի կը տա,
Մարդիկ կ’էրթան իրենց տուն։
Դավիթ Ձենով Հովանին կը դառնա, կ’ասի.
— Հրողբեր, մեռնե՛մ քեզ, հրողբեր,
Ինձ քենե պետք են քառսուն էպիսկոպոս,
Ինձ քենե պետք են քառսուն վարդապետ,
Ինձ քենե պետք են քառսուն ավագ սարկավագ,
Ինձ քենե պետք են քառսուն սարկավագ,
Ինձ քենե պետք են քառսուն լուսարար,
Որ վանք լուս տան, շաբաթ պատարագ մատուցենք։
Էլավ Հովան կանչեց.
Վարդապետներ էկան, լուս տվին,
Շաբաթ պատարագ մատուցեցին։

Դավթի քեֆ էնքան էկա՛վ էկեղեցու վերա՝
Որ գնաց, Չարբահար Քամին բերեց,
Վանքի դռան հետև դրեց պահեցող։
Օրեն մեկ տիկ մեղր, մեկ տիկ կարագ
Չարբահար Քամու կերակուրն էր։
Թամբահ արավ Դավիթ Չարբահար Քամուն, ասաց.
— Ավեր մարդ — որ կը գա՝ դուռ վերան չը բանաս.
Որ ուխտավոր կը գա, շիվար-մարդեր կը գան՝
Դուռ բաց արեք, կերակրեցեք։

Մնացին էնտեղ չուրի առավոտուն։
Առավոտուն էլան, Դավիթ աչքեց, տեսավ՝
Մեջ Սասունա, մեջ Մարութա սարի գե՛տ մի կ’անցնի.
Դավիթ ասաց. — Պետք է էսա գետին կամուրջ շինվի։
Թե չէ՝ մարդիկ տի գան, տի ընկնեն գետ։
Բերին՝ կամուրջի հիմ թալեն՝
Ամա թալած քարեր ջուր կը տաներ՝
Հիմ չէր բռնի։ Էն ժամանակ էլավ Դավիթ՝
Սարից է՛ն տեսակ ջոջ քարեր գլորեց տակ,
Որ ամեն քար քանց ջոջ տո՛ւն մի։
Էդ ջոջ քարեր կամրջի չորս հիմե՛ր թալին,
Քիչ ետ՝ կամուրջ կապին, պրծան։
Էդ քարերաց վերա ուրիշ քարեր շարին,
Էնպես լեն էր էն կամուրջ,
Որ էրկո՛ւ սել կուշտ կշտի կ’անցնեին։
Էն կամրջի անունն մնաց Դավթի կամուրջ։
Քանի մի օր հետո՛ Դավիթ ու հրողբեր Հովան
Իջան Սասուն՝ աչքե անցնեն,
Թե ի՞նչ էր Սասնա տեղ էլե, դարձե։

Խաբար հասավ Մրսրա Մելիքին,
Թե՝ «Դավիթ գնացե Ծովասար ավրե,
Ամեն բռնավոր գազաններ թողե,
Պարիսպ փլցուցե ա Մսւրութա վանք շիներ է տվե։
Մըսրա Մելիքի հերս էլավ.
Իր նախանձ սիրտ չը հովացավ.
Էլավ, կանչեց իր Խոլբաշան, ասաց.
— Ես տի էլնեմ, հեծե՛լ առնեմ, էրթամ,
Վանք Մարութան թալնեմ բերեմ։
Էդ Խոլբաշին ասաց.— Թագավոր ապրած կենա,
Դու հեծելներ ինչի՞ առնես.
Մենք հինգ հարիր հոգի հեծել`
Կէրթանք էն Ծովասար, վըրաններ կը զարկենք,
Էն վանք կը թալնենք, կը բերե՜նք,
Դավթին էլ կը սպանենք,
Ականջներ կը կտրենք, կը բերե՜նք։
Մելիք ասաց.— Դու էդպես բան անես՝
Քաղա՛ք մի կը տամ քեզ նվե՛ր։
Պատրաստությունդ տե՛ս, դու Ծովասար կ’էրթաս.
Մարութա բարձր Աստվածածին թալնես, ավրես ու գաս
Դավթին էլ տի սպանես, իր ականջներ բերես։

Էդ Խոլբաշին հինգ հարիր ձիավոր առավ, էկավ.
Չէր իշխենա գա Սասնա քաղաքի վերան։
Էկավ, էլավ Մարութա բարձր Աստվածածին։
Չարբահար Քամին էլավ դուրս, իրիշկեց, տեսավ՝
Քանի մի հարիր ձիավոր մեջ դաշտին կը գա։
Ասաց.— Թե ասեմ էսիկ զամեն ուխտավո՜ր են՝
Ուխտավոր զամեն ձիավոր չի՛ ըլնի.
Մա՛ս մի ձիավոր, մա՛ս մի ոտավոր տըլնի.
Ես ասեմ էսիկ ավե՛ր մարդ են, ավազա՛կ են.
Ես տ’էլնեմ, դուռ դարբաս զարկեմ,
Իմ մեջք տամ դարբասի առաջ։
Թե ուխտավոր էլավ՝ դուռ տի բանամ, գան ներս.
Թե ավե՛ր մարդ էլան, զաթի դուռ չե՛մ բանա,
Թող էլնեն, էրթան։
Ու Չարբահար Քամին էլավ իր մեջք տվեց դռան։
Խոլբաշին հի՛նգ հարիր ձիավորով էկավ,
Էկան, մեռա՛ն, կտրա՛ն, չը կարցան դուռ բացեն։
Խելքով մա՛րդ մի կար մեջ զորքին, ասաց.
— Բերեք նապաստա՛կ մի զարկենք, շոր մի,
Դավթի շորի տեսակ, թաթխենք մեջ արունին,
Էդ շոր զարկենք մզրախի ծեր,
Ու պարիսպ վե՛ թալենք տակ, ասենք.
«Չարբահա՛ր Քամի, մենք քո տեր սպանե՛ր ենք,
Դու ո՞րտեղ տի մնաս, ի՞նչ տ’անես»։
Որ տեսնա Դավթի շորեր,
Դարբասներ տի բանա, մենք տ’էրթանք ներս։
Բերին էդ շոր, թալին պարիսպ վե՛ տակ։
Չարբահար Քամին տեսավ շորեր, ասաց.
— Էս Դավթի հագուստն է։
Բո՛ւռ մի մոխիր գցեց իր գլուխ,
Համա դուռ բաց չարավ.
Ինչ արի՜ն-չ’արին, դուռ բաց չարավ։

Խոլբաշին գնաց վանքի պարսպի մոտ,
Մեկ է՛լ կանչեց, ասաց.
— Միաբաննե՜ր, վարդապետնե՛ր, դուռ բացե՜ք։
Ասաց.— Անիրավնե՛ր, ձեր տեր զէներ եմ.
Դուք դո՞ր կը մնաք՝ դուռ չեք բանա դեմ ինձ։
Մենք գնացինք Սասնա Դավիթ ըսպանեցինք.
Էլ ձեր հույս մեռա՛վ։
Կուզե՞ք դուռ բացեք, կուզե՞ք մի բանաք,
Չուր սև կուպր կը սիպտակի։
Էսա բան որ լսին վարդապետներ՝
Իրենք իրենց ասին. «Սասնա քաղաք ավերեր են,
Մեր տեր ըսպաներ են,
Էլ ինչպե՞ս մենք մնանք վեր աշխարհին»…
Գիշեր, Չարբահար Քամու քնած պահին,
Էնոնք ահու էլան, վանքի պարսպի դուռ բացին..
Չարբահար Քամին զարթնավ քնուց,
Էտո՛ւ վեր իր գլխուն, դռներ էթող բաց,
Փախավ գնա՛ց, գնաց սար վե՛ր։
Խոլբաշին զորքով մտավ վանք,
Վանքի դուռ բռնեց, ինք կանգնեց դռան,
Էդա հինգ հարիր ջան մտցըրեց ներս.
Թալանեցին, թախթըփեցին,
Կտրեցին քառսուն վարդապետ մեջ խորանին,
Կտրեցին քառսուն ավագ սարկավագ մեջ սենեկին,
Կտրեցին քառսուն լուսարար
Ու քառսունեն մեկ պակաս սարկավագ.
Էն մեկ թաքնվավ սպանվածներու լեշերու տակ։
Խոլբաշա զորքեր որ գնացին,
Էն էլավ լեշերու տակեն,
Առավ սարկավագի մի շապիկ,
Թաթխեց սպանվածներու արնով,
Հավար տարավ Սասուն, Դավթին։
Սարկավագ էկավ, հասավ Սասուն։
Էկավ Ձենով Հովանի սենեկ։
Տեսավ՝ Դավիթ նստե, Դավթի քեֆ հասեր է.
Սագեր արե խորոված՝ դրե փլավի վերա,
Յոթ տարվա նռան գինին խմե,
Ոտ թալե վեր ոտուն, ազապ լաճերու,
Ազապ աղջիկներու հետ կեր ու խում կ’անի։
Սարկավագ էկավ, էդոր դիմաց կանգնավ։
Ձենով Հովան ասաց.— Էդ ի՞նչ է էղե։
Սարկավագ ասաց.— Մեր վանք թալնեցին.
Դավիթ ծուռ է—էկե նստե, քե՞ֆ կ’անի։
Ձենով Հովան սիլա՛ մի զարկեց սարկավագին:
Դավիթ էն կողմեն ասաց.
— Հրողբեր, ինչի՞ սարկավագին տփիր։
Ասաց.— Սարկավագ կ’ասի՝ Դավիթ ծո՛ւռ է,
Էկե, նստե, էստեղ քե՛ֆ կ’անի։
Դավիթ կանչեց սարկավագին, ասաց.
— Տեսնե՛մ, արի էստեղ, ի՞նչ կ’ասես.
Էն ի՞նչ է պակաս իմ վանքին.
Խո՞ւնկն է պակաս, ձե՞թն է պակաս, ինչի՞ էկար,
Շուտ ա՛ռ, գընա՛, քո ժամուն հասի՛ր։
— Դավի՛թ,— ասաց էդ սարկավագ,—
Սպանեցին քառսուն էպիսկոպոս
Սպանեցին քառսուն վարդապետ,
Սպանեցին քառսուն ավագ սարկավագ,
Սպանեցին քառսուն լուսարար,
Սպանեցին քառսուն՝ մեկ պակաս՝ սարկավագ,
Վանք պլոկեցին, թալնեցին, առա՛ն, գընացին։
— Է՜,— ասաց Դավիթ,— ինչի՞ գլուխ կը ցավցնես։
Դարձավ Հովանին ասաց.— Հրո՛ղբեր,
Սարկավագն էկեր է. խո՞ւնկն է պակաս,
Ձե՞թն է պակաս, մո՞մն է պակաս,
Տո՛ւր թող էրթա։
Սարկավագ մնաց շվար։
Չի կարնա հասկացնի Դավթին։

Դավիթ որ էտենց ասաց, չը հասկացավ,
Սարկավագ արնոտ շապիկ տվեց առաջ, ասաց.
— Աստված քո տուն ավրի,
Ո՞ւր են քո էպիսկոպոսներ,
Ո՞ւր են քո վարդապետներ,
Ո՞ւր են քո ավագ սարկավագներ…
Դավիթ՝ որ տեսավ արնոտ շապիկ,
Գինին գլխից անցավ, ասաց.— Տըղա՛,
Էդա ի՞նչ է, ի՞նչ է եղեր։
— Դավիթ, մեռնեմ ես քեզ,— ասաց*,—
Սպանեցին քառսուն էպիսկոպոս,
Սպանեցին քառսուն վարդապետ,
Սպանեցին քառսուն ավագ սարկավագ,
Սպանեցին քառսուն լուսարար,
Սպանեցին քառսուն՝ մեկ պակաս՝ սարկավագ։
Վանք պլոկեցին, թալնեցին, առան, գնացին։
— Ո՜ւըհ,— ասաց,— վանք թալնա՞ծ,
Վարդապետներ սպանա՞ծ.
Դու էդպե՞ս կ’ասես, սարկավագ, ո՞վ էր, ո՞վ չէր։
Սարկավագն ասաց.— Խոլբաշին էր՝
Հինգ հարիր ձիավորով։
Ամեն ըսպանեց, ես էլ հազիվ փախա։
— Սարկավա՛գ,— ասաց Դավիթ,—
Էնոնք շո՞ւտ են գացած, թե նոր։
Ասաց.– էնոնք էնտե՛ղ են գացած,
Կո, ես էստե՛ղ էկա։
Դավիթ էլավ կայնեց, ասաց.
— Ազա՜պ լաճեր, ազապ աղջկե՜րք, կերե՛ք, խմե՞ք,
Ձեր քե՛ֆն արեք… Ես գնացի…

Իսկուն Դավիթ էլավ վագեց, մտավ Պառավու տուն։
Ասաց.— Պառավ, ես ո՞րտեղով էրթամ —
Էդ Խոլբաշու առջն բռնեմ.
Էն իմ վանք թալաներ, տարեր է։
Պառավ նշանց տվեց ճամփան, ասաց.
— Կ’էրթաս էն Բաթմանա գետի վերան, կամրջի մոտ։
Էդ Խոլբաշին ո՜ւր էլ էրթա,
Տի գա, էդ տեղեն տանցնի։

Դավիթ իրա ոտքեր չըլտեց,
Իրա թևքեր վե՛ր էտու,
Գնաց, բարդի ծառ մի քաշեց,
Իր ձեռ քսեց վերան,
Չլուտկացուց, դրեց թևին, գնաց։
Գնաց՝ էդա ջոջ քարի տակ կայնեց։
Խելի ժամանակ կայնեց, նայե՜ց, նայե՜ց…
Դըռդըռոց մի, ձա՛յն մի չի՛ գա։
Ասաց.— Վա՜յ թե անցած ըլնեն։
Մեկ էլ՝ լսեց, որ Խոլբաշին կ’ասի.
— Դավթի հե՛ր անիծեցինք,
Համ վա՛նք թալնեցինք,
Համ քառսո՛ւն վարդապետ, սարկավագ կտրեցինք։
Դե՛հ, թող գա, իմ առջև առնի՛։
Դավիթ իսկուն կանչեց.
— Խոլբաշի, դու դո՞ր տի փախչես։
Խոլբաշին հետև աչկեց, տեսավ՝
Դավիթ բարդու ծառ մի քաշե զորքերու մեջ
Կը փարատի, ու կամրջի վերան
Մեկ է՛ս կողմեն շուռ կը տա ջուր,
Մեկ է՛ն կողմեն շուռ կը տա ջուր։
Էնոր գորքեր ամմեն ջարդեց, էնոնք սպանեց,
Մնացած էլ լցեց գետ, էնոնք էլ խեղդեց։
Իրիշկեց՝ մարդ չի՛ մնացե. տեսավ՝
Խոլբաշին իրեն ձիով անցե գետի էն երես։
Ասաց.— Ձիո՛ւ տեր, ես կարնամ գամ քեզ ըսպանեմ,
Համա ես քեզ չե՛մ ըսպանի.
Դու գնա, Մելքին բարո՛վ արա,
Ասա՝ դեռ Սասուն չի՛ մեռե.
Մեկ էլ թող էսպես բան չանի՛.
Ավեր բանից ինչ կը դառնա։
Է՛, Խոլբաշին կիշխենա՞, դառնա՝ պատասխա՛ն տա.
Կը զարկի ձիուն, կը փախնի։
Դավիթ կէլնի կը դառնա Սասնա քաղաք։

====ԴԱՎԻԹԸ ՊԱՏՈՒՀԱՍՈՒՄ է ՄԸՍՐԱ ՄԵԼԻՔԻ ՀԱՐԿԱՀԱՆՆԵՐԻՆ====

Խաբար գնաց, հասավ Մըսըր։
Գընացին Մըսրա Մելիքին ասին.
— Մելիք, ի՞նչ կ’անես.
Էն Սասունցի Ծուռ քո զորքեր ջարդեց…

Մըսրա Մելիք մեջլի՛ս հավաքեց.
Խելացի մարդեր՝ ինչքան կար, ժողվեց,
Խորհուրդ հարցրեց՝ ճամփան շանց տան՝
Դավթի կյանք էրկրի էրեսից վերցուն։
Մեջ մեջլիսին Կոզբադին անունով
Կտրիճ փահլևան մի կար, էն ասաց.
— Թագավո՛ր ապրած կենա, վայել չե՛մ տեսնի՝
Դու էրթաս վեր գյավուրի՛ն։
Դու ինձ հազար փահլևան տաս՝
Տ’էրթամ, Սասնա քաղաք թալնեմ, բերեմ քեզի.
Քառսուն էրկեն կնիկ բերեմ՝ ուղտեր բառնան,
Քառսուն կոլոտ կնիկ բերեմ՝ էրկանք աղան,
Քառսուն ազապ աղջիկ բերեմ քեզ արմաղա՛ն։
Քառսուն արջառ, քառսուն էրինջ,
Քառսուն ուղտու բեռով արծաթ,
Քառսուն ուղտու բեռով ոսկի՛ բերեմ—քե խա՛րջ,
Սասուն անեմ առ ու թալան։
ԶԴավիթ էլ սպանեմ, գլուխ բերեմ քեզի։
Մելիք ասաց.— Քաջ Կոզբադին,
Էդ իրավունք տվի՛ քո ձեռ։
Կ’էլնես կ’էրթաս Սասնա վերան։
Կը բերես մեր յոթ տարվա խարջ.
Քառսուն էրկեն կնիկ՝ մեզի ուղտեր բառնան,
Քառսուն կոլոտ կնիկ՝ մեզի էրկանք աղան,
Քառսուն կույս աղջիկ մեզի՝ արմաղա՛ն—
Արջառ ու էրինջ, ոսկի ու արծաթ,
Մեկ էլ Դավթի գլուխ։
Կոզբադին Մելիքին ասաց.
— Մե՛լիք, դու ի՞նչ տի տաս ինձի։
Ասաց.— Թե դու էդպե՛ս արիր,
Իմ կես թագավորություն կը տամ քեզի։
Կոզբադին կ’էլնի, հազար կտրիճ մարդեր կը ջոկի,
Կ’առնի, որ էրթա Սասնա վերան։

Բադին, Կոզբադին, Սուդին, Չարխադին
Ու Մելքի տված զորք ու զորական ընկան ճանապարհ.
Մըսրա քաղքի կընկտիք
Երբ որ տեսան էնոնց,
Պար բռնեցին, ասին.

«Բարո՛վ Բադին ու Չարխադին*,
Էդ ո՞ւր կ’էրթաք էդպես վազան,
Էյ Կոզբադին, է՜յ դու Սուդին,
Որ դարձեր եք էդպես զազան…»։
Կոզբադին վերցուց, էդ կընկտոցն ասաց.
— Մտեք տուն, արեք շիվան,
Էլեք դուրս, արեք դիվան.
Կերթանք Սասան առ ու թալան.
Կարմիր եզներ բերենք լծան,
Սիրուն կովեր բերենք կըթան,
Որ դուք անեք եղ ու չորթան։
Կընկտոցից մեկ դարձավ ասաց.
— Սասնա ծռե՞ր… թե ես գիտե՛մ՝
Էդ ձեր ուզած թե՛ տան, թե տան։
Կոզբադին իր զորքով գնաց,
Գնաց ու Սասնա մոտկացավ.
Մեջ դաշտին վրաններ զարկեց,
Քառսուն մարդեր ջոկեց զորքից,
Էդ քառսուն մարդ ու քառսուն ուղտ առավ,
Գնաց Հովանի մոտ,
Որ յոթ տարվա հարկ հավաքի։
Ասաց.— Մելիք ճամփե՛ր է մեզ,
Որ յոթ տարվա ձեր հարկ տանենք։

Հովան էդ բան լսեց, — Դավթից կը վախենար,—
Կանչեց ասաց.— Դա՛վիթ,
Էսօր իմ սիրտ վիրու օչխարի մի՛ս կ’ուզի.
Գընա՛, օչխար մի զարկ, բե՜ր, ես ուտեմ։
ԶԴավիթ խաբեց ու ճամփեց սար,
Որ Դավիթ խաբար չ’աներ, թե խարջ կը տան։
Դավիթ էլավ գնաց սար։
Վերգոն ու Կոզբադին կ’էրթան,
Քառսուն աղջիկ կը ժողովեն,
Կը լցնեն մեկ մարագ,
Քառսուն էրկեն կընիկ կը ժողովեն,
Կը լցնեն մեկ մարագ,
Քառսուն կարճ կընիկ կը ժողովեն,
Կը լցնեն մեկ մարագ,
Պառվու աղջիկն էլ կը տանեն։
Կը տանեն արջառներ, կը տանեն էրինջ,
Կը տանեն եզներ, կը տանեն կովեր,
Կը փակեն մեջ մարագներուն։
Սուդին, Չարխադին, Բադին, Կոզբազին
Կը գան, կը մտնեն ոսկու զարզամբին.
Կը գան, քուրսու վերան կը բազմեն.
Վերգոն էլ կ’էլնի որ ոսկին չափի,
Մըսրա Մեյքի ջվալներ լցնի։
Էդ վախտ Մըսրա զորք կը մտնի Սասուն քաղաք,
Թալան-թուլան կ’անի։
Կնիկ ու ապրանք կը տանի։

Դավիթ սար-ձոր ընկած՝ իր որս կ’աներ։
Սարեն իջավ Դավիթ՝
Իր նիզակին վերա օչխար տնկած։
Էկավ, մտավ Սասուն,
Իր ձեռ էտու, ժանգոտ շեղբիկ մ’առեց իր ձեռ,
Գնաց Պառվա շաղգամի մարգ,
Շաղգամ քաղեց, շեղբկով մաքրեց,
Ու շաղգամ ուտելեն մտավ քաղաք.
Մտավ քաղաք, էկավ տեսավ՝ ինչ,—
Ամեն օր որ կը գար, կը տեսներ՝
Ասե՛լ, խոսե՛լ, ծիծա՛ղ, ուրախությո՜ւն.
Էս օ՛ր որ էկավ, տեսավ՝
Ինչ որ քաղքի վերան հո՛ղ մաղես,
Քաղաքն ինչ լա՜լ, գոռա՜լ, ծեծկուք,
Մեր ու մանուկ ուրացեր են.
Տեսավ Պառավ, ձեռները ծոց դրած՝
Կը լա՜ կը մռմռա՜, կ’էրթա, կը գա, կասի
— Ավե՛ր, ավերվիս Սասուն,
Մեկ թաք աղջիկ ունեի՝ էն էլ գերի՛ գընաց Մըսըր։
Էդ ձեն ընկավ Դավթի ականջ.
Դավիթ էլավ, ասաց.— Պա՛ռավ,
Էդ ի՞նչ է, էդ ի՞նչ խաբար է։
Ասաց.— Գրող-մահ քեզ տանի, Դավիթ,
Սասունա ծո՛ւռ, շաղգամակեր,
Թող դարդակվի քո թամք։
Դավիթ ասաց.— Ինչի՞ համար ինձ կ’անիծես,
Ի՞նչ եմ արե, Պառավ։
Պառավ ասաց.— Ապա էն թաղթ նստող ո՞րն է։
Ասաց.— Իմ հրողբեր Վերգոն է.
Նանե, ինչի՞ ինձ կանիծես։
Պառավ ասաց.— Հալա դեռ չանիծե՜մ,
Մենք ի՜նչ նեղությունով, ի՜նչ տանջանքով
Մեծացուցինք մեր աղջիկներ,
Հիմիկ Վերգոն մեր աղջիկներ ժողվե,
Լցե էն մարագներ,
Որ տա, տանեն Մըսրա Մելքին։
Գընա, տե՛ս, Կոզբադին էկե՝
Քո հրողբոր մոտեն խարջ կը տանի՝
Մենք էդոնց խարջ տվո՞ղն ենք, ի՞նչ։
Դավիթ ասաց.— Պառա՛վ, Պառա՛վ,
Կոզբադին ո՞վ է, ի՞նչ խարջ է։
Պառավ ասաց.— Հը՛, Կոզբադին ո՞վ է…
Կոզբադնին Մելիքն է ճամփե.
Քառսուն կարճլիկ կընիկ տանի,
Քառսուն էրկեն կընիկ տանի,
Քառսուն ագապ աղջի՛կ տանի։
Կովեր տանի, եզնե՛ր տանի,
Քառսուն ուղտի բեռնով ոսկի՛, արծա՛թ տանի;
Աղջիկ, կընկտիք, ամեն տարե,
Իրեք մեծ մարագներ արե,
Հիմիկ էլ ոսկի՛ն կը չափեն։

Դավիթ շատ բարկացավ,
Ամուր բռնեց Պառավու ձեռ, ասաց.
— Պառավ, էդա բաներ ո՞ր տեղն է,
Արի, էրթանք, ինձ նշանց տուր։

Պառավ Դավթին բերեց, նշանց տվեց գոմեր,
Ուր կարճ կընկտիք, էրկեն կընկտիք,
Ազապ աղջիկ լցուկ էին։
Դավիթ իրեք գոմի դռներ կոտրեց,
Դռներ բացեց, կընկտիք, աղջիկներ դուրս հանեց,
Ասաց.— Իմ մերե՜ր, իմ քուրե՜ր,
Դուրս էլեք, գնացեք ձեր տներ,
Գնացեք, ձեզ համար աղոթք արեք,
Ես կ’էրթամ ձեր չար կը տանեմ։
Դավիթ գնաց, արջառներու, կովերու դուռ էլ բացեց,
Ասաց.— Աստծու անասուններ,
Գնացեք ձեր տիրու դուռ։
Ապա Դավիթ Պառավու ձեռ քաշեց, ասաց.— Պառավ,
Արի՛ ոսկու զարզամբա տեղ նշա՛նց տուր ինձ։
Ո՞ր տեղն է՝ կը չափեն ոսկին։
Պառավ բերեց, էսապես. հեռու կայնեց.
— Դավի՛թ, — ասաց, — իմ ձեռ թո ղ,
Որ չը թողնես, չեմ ասի։
Դավիթ Պառավու ձեռ թողեց,
Պառավ ասաց.– Դե՛հ, ահա՛, տե՛ս, էնա՛ է, տես։
Ու խազնի դուռ նշանց էտու։

Դավիթ էլավ, գնաց,
Տեսավ քառսուն փահլևաններ
Խազնի դռան, թրեր հանե՝
Կես մեկ կողմեն, կես էն մեկէ՛լ՝ նստե։
Էնոնց բարև էտու, հարցուց.
— Տեսնես իմ հրողբեր էդ ի՞նչ կանի։
Ջուաբ տվին, թե ի՞նչ կը հարցուցես։
Ասաց.– Էրթամ էնոր օգնեմ։ Նե՛ղն է։
Փահլևաններ ասին.
— Էն ի՞նչ արեց, որ դու ի՞նչ անես։
Էս խոսքի վերան Դավիթ բարկացավ.
Վիրու օչխար դրավ գետին,
Բռնեց էն քառսունի վիզն էլ քաշեց,
Ինչպես մարդ հավու մի վիզ դուրս քաշի…
Էլ ետ վիրու օչխարն առավ իր թև,
Մտավ զարզամբին։
Դավիթ մտավ ոսկու զարզամբին,
Տեսավ՝ ոսկին գետնի վերան դիզած.
Տեսավ՝ Հովան ջվալների բերան բռնե,
Վերգոն էլ կոտ առե,
Կոտով ոսկի կը չափի՜, կը տա՛,
Կը լցնե՜ն, կը չափե՛ն, կը լցնե՜ն, կը չափե՛ն,
Կը դարդակեն, Մըսրա բեռնե՛ր կը լցնեն.
Հրողբերներ էնպես են քրտընե,
Կը լողան մեջ քրտընքին։
Դավիթ աչքեց տեսավ՝
Քուրսու բոլոր նստեր են.
Մեկտեղ Բադին, մեկ՝ Կոզբադին,
Մեկ՝ Չարխադին, մեկէլ՝ Սուդին։
Կոզբադին մեկ մեկ թիզ պռնգներ ունի,
Սուր-սուր ցըցված բեղեր ունի,
Որ մարդ տեսնի՝ կը սարսափի։
Էդ Կոզբադին նստե էնտեղ,
Որ հրողբեր ոսկին չափեր՝ կ’ասեր՝ «էրկու–ո՜ւ»
Կոզբադին կ’ասեր — «մե՜-ե՜կ»։

Բարկութենեն արյուն լցվավ Դավթի աչքեր։
Հովան տեսավ՝ Դավիթ էկավ,
— Համա խեղճ Վերգոն չը տեսավ։
Մեկ էլ Դավիթ էնենց բոռաց Վերգոյի վերա,
Վերգոն էնենց վախցավ, որ լավոտեց։
Իրիշկեց՝ Դավիթ գլխու վերև կայնուկ է,
Ասաց.— Դա՛վիթ, մա՛հ քեզ տանի.
Դիր մի քո հե՛ր բոռաց—ես վախեցա։
Դիր մ’էլ էդպես դու բոռացիր։
Դավիթ դարձավ Ձենով Հովանին, ասաց.
— Հրողբեր, էդա ի՞նչ է կ’անեք։
Ասաց.— Ծո՛ւռ Դավիթ, քո թևի կեղտե՛ր կը սրբենք։
— Ա՛յ հրողբեր, իմ թևին կեղտ ո՞ւր է,
Չէ՞ս տեսնա, որ չը կա, բա՛ն էլ չը կա։
Հովան ասաց.— Տե՛ս, հա՛ն, քո թևի վերան։
Դավիթ օչխար թևեն թալեց էն վերի տեղ,
Էկավ մոտ հրողբրանց։
Կամաց Վերգոյի ձեռ բռնեց, ասաց.
— Հրողբեր Վերգո, հրողբեր Հովան,
Դուք շա՛տ եք ծերացե,
Դուք չեք կարնա Սասնու ոսկին չափեք,
Տվեք, ես տի չափեմ, լցնեմ Մըսրա բեռներ.
Մելիք որ խարջ կ’ուզե,
Մելիքի խարաջ ե՛ս տի տամ։
Էդա փահլևաններ ասին.— Ջանըմ.
Դե, էդա ճիժ թող դեն, քո գո՛րծ արա։
Դավիթ ասաց.— Չէ՛, աստվա՛ծ գիտե, ե՛ս տի չափեմ։
Ձենով Հովան ասաց.— Դավիթ, գնա՛ քո բանին,
Քեզ բան չը կա՛ էսա գործին։
— Չէ՛,— ասաց,— ես չե՛մ էրթա, տո՛ւր։
Ու ձեռ էթալ, հրողբոր ձեռեն կոտ խլեց,
Կոտ կործեց վեր բերնին, ասաց.
— Հրողբեր, լից, լից, ոսկի՛ լից։
Հրողբեր մեկ թիակ ոսկի լցեց չափի ոռք,
Դավիթ փետ էտու վերան, թափեց,
Դատարկ կոտ վերուց իր ձեռ,
Շրջեց ջվալի մեջ, ասաց.— Էսա մե՜կ-էրկո՜ւ…
Կոզբադին չը դիմացավ, բոռաց, ասաց.
— Տո, ծո՛ւռ, էդ ի՞նչ է կ’անես։
Գնա, տեղդ նստի, կէլնեմ գլուխդ կը թռցում։
Բոռաց ասաց.— Ձենով Հովան, խաղա՛լի՞ք ենք.
Դու էդա ճիժ բերեր ես, որ ծիծաղա վեր մեզ։

Կը տաս՝ տո՛ւր յոթ տարվա մեր խարջ.
Թե չե՛ս իտա, կ’էրթամ Մըսրա Մելքին կ’ասեմ,
Կը գա Սասնա քաղաք կ’ավերի, տանի։
Դավիթ հերսոտավ, էլավ, կանգնավ,
Էսպես, վիզ ծռելով՝ մեկ մ’էլ Կոզբադնի կողմ աչքեց,
Կոտ վերցուց, ասաց,
— Յա՜ հացն ու գինին, տեր կենդանին,
Մարութա բարձր Աստվածածի՜ն։
Ասաց, կոտ զարկեց Կոզբադնի գլխուն։
Կոզբադին իր գլուխ կոռեց, բարձր կպավ.
Թե Կոզբադին գլուխ չր կոռեր,
Վիզ կը կտրեր, գլուխ կ’էրթար։
Կոզբադին շուտ մի էլավ՝ փախնի։
Դավիթ ընկավ հետև, Կոզբադին բռնեց,
Էնոր շրթունքներ կտրեց,
Էնոր ատամներ քաշեց, շարեց ճակատ,
Բերեց, դրեց ձիու վերան,
Ոտքեր ձիու փորի տակ կապեց, ասաց.
— Դե, գնա, թագավորիդ բարև արա, ասա.
Էն Մհերի տղա Դավիթն էդպես արեց.
Մեկ էլ չը գա՝ Սասնա կընիկ, աղջիկ տանի՜.
Սասնա տուն դեռ չի՛ ավերվե՛,
Որ դուք էկե մեզեն խարջ ու խարաջ կ’ուզեք։
Մըսրա գավառ իրեն, Սասնա գավառ մեզի։
Թե չէ՝ ինչ իրմեն կը գա, թող չը խնայի։

Էլան քոռ ու փոշման Բադին, Կոզբադին,
Սուդին, Չարխադին, իրենց զորք թողին
Փախան Մըսրա էրկիր։
Կոզբադնի զորքեր էլ իրենց ավար քշե,
Հաներ էին Սասնա սինորեն դուս, կը տանեին։

Դավիթ էլավ, հեծավ իր ձին,
Քըշեց Կոզբադնի զորքերի առաջ, կանչեց, ասաց.
— Էս մարդիկ ո՞ւր կը տանեք,
Էս թալան ո՞ւր կը տանեք։
Թողեք, գընացեք, քանի շո՛ւտ է.
Խե՛ղճ եք, մի՛ թողեք, որ ձեր գլուխ կտրեմ։
Ասին.— Դու մե՛կ՝ մենք հազար.
Ինչպե՞ս կարնաս դու մեզի հետ…
Դավիթ մըզրախ քաշեց ու ընկավ մեջ,
Էդ զորք բոլոր ջարդ ու փշուր արեց։
Զժողովուրդ, կնիկ, աղջիկ,
Քաղքեն տարած ալան-թալան հետ դարձուց,
Բերեց, հասավ Սասնա քաղաք,
Կանչեց զժողովուրդ, ասաց.
— Ամեն մարդ գա, իրեն ապրանք ճանչնա՛, վերցու
Ով որ ապրանք տվե՛,—
Թող գա իր ապրանք վերցու։
Ով որ ոսկի, փող տվե,
Թող գա, իրեն ոսկի՛ն վերցու։
Ով որ մեկ կորեկ ավե՛լ վերցու՝
Կը զարկեմ՝ զգլուխ կը կտրեմ։
Ամեն իր տվա՛ծ թող վերցու։
Զապրանք, զոսկի, զփող՝
Բոլոր ցրվեց, տվեց ժողովրդին.
Ինք էկավ իր տուն նստավ։

Սուդին, Չարխադին, Բադին, Կոզբադին
Լեղապատառ կ’էրթան, կը հասնեն Մըսըր։
Կիրիշկեն, Մըսրա աղբըրի վերա
Կնկտիք ժողվեր են՝ կժեր կը լցնեն։
Կնկտիք զէդ տեղաց տեսան Կոզբադին,
Որ բերան բացած՝ ուրախ կը ծիծղա։
Ասին.— Կոզբադին խարջ բերե, կը գա։
Համա Կոզբադին գնաց, մոտեցավ,
Տեսան՝ էնոր պռնգներ կտրտած,
Ատամներ քաշած, բևեռած ճակտին։
Կնկտիքըն ասին.– Տեսե՛ք մի, տեսեք,
Մեր Կոզբադին ինչպես կը գա լերան-լերան,
Բերնից կը թափե չորթընե թան։
Կոզբադին որ քիչ մէլ մոտիկ էկավ կնկտոց՝
Կնկտիքըն ասին ու խաղ արին.
— Այ, Կոզբադին, մեծաբերան*,
Կերթիր Սասուն՝ բերես թալան՝
Քառսուն էրկեն կնկտիք բերես՝ ուղտեր բառնան,
Քառսուն կարճլիկ կնկտիք բերես՝ էրկանք աղան,
Քառսուն կույս աղջիկ բերես արմաղան,
Քառսուն բեռով ոսկի, արծաթ բերես թալան.
Կարմիր կովեր բերես կթան,
Որ մենք անենք եղ ու չորթան։
— Ո՞ւր են հապա կարմիր կովեր։
— Ո՞ւր են հապա են քու կնկտիք.
— Հապա, էկար դու էտապես լերան-լերան,
— Քո ատամներ ճակտիդ վերան շարան-շարան։
— Ցեխո՛վ մոլված մեծաբերան։
— Իդա դիհեն գացիր՝ քանց գել գազան,
Ու էն դիհեն էկար՝ քանց շուն վազան.
— Մըզրախդ քո վզեն կախուկ՝ քանց շան խառան
Բերանդ է բաց՝ քանց պատուհան.
— Փսլիք կ’էրթա, քանց տոպրակի տակի թան՝
Ճանճեր վերան կապած քարվան։

Կոզբադին ամոթու էղավ՝ ձիու գըլուխ կոռեց,
Ուրիշ ճամփով էրթա։ Կնկտիք տեսան՝
Էնոնց մարդիկ գացած՝ հետ չե՛ն իգա։
Շատերու աչք ճամփին էր—բոռացին, ասին.
— Աբա մեր էրիկներ ո՞ր տեղ թողիր։
Դարձավ ասաց.
— Այ կընկըտիք շատախոսան,
Ես գիտեի, թե էդ Սասուն դաշտ է, դուրան,
Չը գիտեի՝ քար էր, կապան։
Էնտեղ, ճժեր, որ նոր էլած՝ դիվանական
Իրենց նետ կա՝ քանց ձիթհանի գերան,
Էնոնք խոտե՛ր ունին կծան,
Էնոնց թրերը կեծական,
Էնոնք կը զարկեն մարդու ջան,
Մարդու լեշ կ’անեն պատուհան.
Ձեր էրիկներ էնտեղ ընկան.
Շատ մի անձրև կը գա գարնան՝
Սասնա տեղաց հեղեղ կը գա,
Ձեր մարդերու քիթ ու ականջ՝
Կբերի ձեզ՝ եղ ու չորթան։

Մնաց։ Օր մը, էրկու՝ վերա անցավ.
Մըսրա Մելիք հարցում արեց իր Մեջլիսին.
— Կոզբադին որ գնաց Սասուն՝
Խարջ ու խարաջ դեռ չի՞ բերե։
Ջուաբ տվին Մըսրա Մելքին, թե—Հա՜լ, հավա՜լ…
Կոզբադին ե՛տ էկավ Մըսըր։
Մելիք ասաց.– Կանչեք, թող գա՛, գա էսատեղ։
Կոզբադին ամոթու չէկավ։
Էդ վախտ, որ Կոզբադին զորքեր սպանե՛լ էտու,
Էնոնց բարեկամներ ժողվան Մելիքի դուռ,
Գանգատ արին, ասին.
— Կոզբադնին տարեք Մելքի Դիվանխանեն, դատեք:
Մելիք չորս մարդ ճամփեց Կոզբադնի հետև։
— Գնացե՛ք,— ասաց,— զոռո՛վ բերեք։
Էդա մարդիկ գնացին, ասին.
— Վա՜յ, Կոզբադին, Մելիք հրամա՛ն արե՝ տի գաս,
Որ դու չը գաս՝ մենք քե տըփելով տի տանենք։
Երբ Կոզբադին առան, բերին Մելիքի դեմ,
Տեսավ՝ էնոր ակռեք քաշած՝ զարկած ճակատ՝
Շա՛տ բարկացավ, ասաց.— էդ ի՞նչ է էղե քեզ։
Դու շատ կտրիճ կայիր էստեղ.
Ասիր տ’էրթամ Սասուն թալնեմ,
Ո՞ւր են ապա, բեր մի տեսնեմ։—
Քառսուն-քառսուն էրկեն կնիկ,
Քառսուն-քառսուն կոլոտ կընիկ,
Քառսուն-քառսուն կույս աղջիկ արմաղա՜ն։
Հապա ի՞նչպես գացիր Սասուն,
Էդքան կտրիճ մարդեր տարար.
Ո՞ւր են ապա էդ քո մարդեր։

Կոզբադին ասաց.— Թագավո՛ր, ապրած կենաս,
Սասնա մեջ Դավի՛թ դուրս էկավ,
Էնի քո հրաման չը լսե՛ց։
Մեր զորք ջարդեց, յոթ տարվա խարջ չէտուր,
Մեզ էլ էսպես խեղեց։
Ասաց. «Դե ե՛լ, գնա՛,
Բարև՛ տար դու Մըսրա Մելքին,
Թող ի՛նք գա իր խարաջ տանի,
Ես ձեզի խարաջ տվող չե՛մ։
Մըսըր էնոր, Սասուն մեզի։
Չէ՞, չի՞ ուղի։ Ինչ կուզի՝ թող անի»։
Շա՜տ կտրիճ տըղա դառեր է Դավիթ.
Էնպես կտրիճ տըղա չըկա …

Էդ որ լսեց՝ Մելիք կատղա՜վ,
Կատղավ, արուն էլավ աչքե՛ր,
Էլավ, էկավ իր տուն, ասաց.
— Ա՜խ, մարե, ա՜խ, մարե,
Ես էն օր Դավթին տի սպանեի՛, դու չը թողի՛ր։
Տեսա՞ր՝ հիմիկ ի՞նչպես վեր ինձ
Զոռբայություն կը բանացնի։
Ես զուր էն քո ասած արի։
— Հա՞,— ասաց մեր,— դու իմ ասած չ’արի՜ր.
Դու Կոզբադնի՛ ասած արիր։
Մելիք ասաց.— Ես քո ո՞ր ասածն էր՝ չարի։
Ասաց.– Որ դու իմ ասա՛ծն անեիր,
Տարին էրկու անգամ դու տ’էրթայիր իր տուն
Ու տեսնեիր Դավթին.
Ու դեռ Դավի՛թն էլ կանչեիր՝ բերեիր տուն։
Էն վախտ կ’ուրախանա՜ր, կ’ասեր՝ աղբեր կա ինձ։
Էլ մարդ չէր կարնա քո վերա խոսի։
Մելիքն ասաց.– Մա՛րե, ես արա՛բ եմ,
Դավիթ՝ հա՛յ է. էն ո՞նց կըլնի ինձի աղբեր։
— Մելիք,— ասաց Իսմիլ խաթուն,—
Է, քո խելք չի՞ կըտրի։
Շատեր՝ արաբ ու հայ, կըլնեն աղբեր.
Մեկ-մեկի տուն կ’էրթան
Ու իրար շատ կ’օգնեն։
Էն Դավիթն էլ մեր պահած-շահած տըղե՛ն էր.
Թե աղեկ վարվեիր իր հետ՝
Դավիթ քո խոսք տի կատարեր…
Աղե՜կ, Դավթի մոտ չը գնացիր,
Դավիթն էլ չը կանչի՛ր քո տուն,
Էլ ի՞նչ ունեիր Դավթի հետ,
Որ ճամփեցիր՝ յոթ տարվա խարջ ուզիր։
Դավիթն էլ տեղ հանեց։
— Մարե՜,— ասաց Մելիք,—
Դավիթ էդա բանե՜ր հանեց իմ գլուխ,
Որ ամոթու մե՛ջ էդ քաղքին
Չեմ կարնա գլուխ հանի դուրս։
— Մելի՛ք,— ասաց Իսմիլ խաթուն,—
Էլ դու Դավթի հետ գործ չունե՛ս.
Էլ բադալ բադալի՜ն էլավ.
Ես մեկ թուղթ կը ճամփեմ Դավթին,
Դավիթ քեզ հետ կը բարիշցում.
Էլ էնոր հետ դու գո՛րծ չ’ունես։
Է՛, Մելի՛քն է, կը դադարի՞։— Մարե՛,— ասաց.–
Քանի ես քո ասածն արի՝ վնաս տեսա։
Կամ ես գԴավիթ կը սպանեմ,
Կամ Դավիթ ինձի կը սպանի։
— Մելի՞ք,— ասաց Իսմիլ խաթուն,— իմ խո՛սք արա,
Դու չե՛ս կարնա զԴավիթ սպանի։
Որ ասաց՝ դու չես կարնա զԴավիթ սպանի՝
Մելիք բարկացավ.
Էլավ, իր վազիրի ձեռնեն բռնեց.
— Էլի՛, էրթա՛նք,– ասաց։

Մելիք գնաց մեջ քաղքին,
Քաղքի խելոք մարդիկ ողջ ժողովեց,
Առաջ էդա խելոք մարդկանց հարցմունք արեց։
Շատեր կալին՝ ավերություն չէի՛ն ուզի.
Շատեր կային՝ որ կ’ասեին.— Մե՛լիք,
Դավիթ քեզ ի՞նչ վնաս կը տա իսկի.
Դավիթ միամիտ իր տան նստե,
Դո՛ւ ես ավերություն արե,
Էլի դո՞ւ ես, որ չես դադրի։
Մելիք էդ մարդերու հետ էլ խորհուրդ չ’արեց:
Ջո՛կ մարդերու հետ զրուցեց.
Ասաց.— Դո՜ւք ինչ կ’ասեք.
Մենք Դավթի հետ կռի՛վ տ’անենք։
Ասին.— Մե՛լիք, էսօր Դավիթ քսան տարեկան է.
Դավիթ դեռ չը գիտե կռվել.
Թե դու էսօր կռիվ չ’անես`
Թե որ Դավթին դու չը սպանես,
Էն որ էլավ էրեսուն տարու,
Քեզ կը սպանի ու զՄըսըր էլ կը զավթի.
Աղե՛կն է՝ քո ամեն զորք ժողովես,
Էրթաս Դավթի վերա կռիվ։
Թե որ դու մեզ ականջ դնես՝
Էդա ամե՛ն բանեն լա՛վ է։ Էս տարի թե չ’էրթաս
Էլ Դավթին վրա չե՛ս կարնա…

Մելիք դարձավ խելոք մարդերու վերա
Գոռա՜ց, կանչե՜ց, ասա՛ց.
— Կերթամ Սասուն, Սասուն կավերե՜մ։
Ըզհող ու ջուր, ըզժողովուրդ կը վերում,
Քանդեմ, տանեմ
Մըսրա հետև նոր քաղաք մի շինեմ.
Էլ թող Սասուն անուն չըլնի մեջ աշխարհին։