Քնակ և հաշիվ

Սովորեցնել երեխաներին տիրապետել տարրական մաթեմաթիկական պատկերացումներին։Երեխաները պետք է`

-Իմանա առաջին տասնյակի թվերի հերթականությունը։Հասկանան <<որքա՞ն>> և <<քանի>> հարցերը,

-կարողանան թվերը հաշվել ուղիղ և ետընթաց կարգով (1,2,3,4,5-5,4,3,2,1),

-ստացած թիվը հաչաբերակցեն հաշված առարկաների խմբի անվան հետ(1,2,3,4 ընդամենը 4 նուռ),

-տարբերեն յուրաքանչյեւր թվի նախորդը և հաջորդը,

-տարբերեն <<ո՞ր>> և <<որքա՞ն>> հարցերը,

-սովորեն տասի սահմանում կարգային հաշիվը`<<Խնձորեներից ո՞րերորդն է ամենափոքրը>>։

-սովորեն տասի սահմանում թվի կազմությունը (5-ը դա 1+1+1+1+1-ն է կամ տասը դա 9+1,7+3 և այլն),

-սովորեն կազմել և լուծել պարզ թվաբանական խնդիրներ,

-թուղթը ծալելով բաժանել 2 և 4 հավասար մասերի`տալով նրանց անվանումներ,

-սովորեն տարբերել և <<կարդալ>> տպագիր և ձեռագիր թվանշանները,

-ճանաչել գումարման և հանման գործողությունները և նրանց նշանները,

-սովորեն դասավորել թվերը սկզբում աճման,հետո նվազման կարգով,

-օգտվելով թվային շարքից`անվանեն այն թվերը,որոնք հաջորդում են 2,5,8 նախորդում են 4,7,10 թվերին,<<հարևան>> են հանդիսանում 3,6,9 թվերի համար,

-սովորեն ըստ 1-2 հատկանիշի խմբավորել առարկաները։Օրինակ վարունգը,լոլիկը,կարտոֆիլը սոխը`բանջարեղեններ են,իսկ դեղձը,սալորը,ծիրանը`միրգ,

-սովորեն հասկանալ,կրկնօրինակել և նկատել օրինաչափություններ,

-կարողանան գտնել որոշակի օրինաչափությամբ նկարված նախշերի կամ պատկերների շարքը(գիշեր-ցերեկ,շաբատվա օրեր,թվային կարգեր…)։

Մեկ թիվ և թվանշան 

Ահա մեկ թվանշանը,արի ծանոթանանք<<Ես մեկ թիվն եմ, թվերի առաջներդն եմ, ես և ինձ հաջորդող թվերը կպատմենք մեր երկրի մասին։Ինձ ճանաչելն շատ հեշտ է,ես երկար հասակ ունեմ և մի մեծ քիթ,ասա,ինչի՞ եսնմանեցնում ինձ (ծառի ջարդված ճյուղ)։Մեկ թվանշանը գրում են,երբ ցանկանում են նշել միայն մեկ առարկա/1մատիտ,1սկյուռ…։Երեխաներին ասել,որ առարկաների քանակը կարելի է իմանալ ոչ միայն հաշվելով դրանք,այլ նայելով թվանշաններին,ինչպես այն անում են  մեծահասակները։

Որտե՞ղ ես հաճախ հանդիպել մեկ թվանշանը/մեքենաների համարիշների,խսնութում…։

Ո՞րն է անվանտ առաջի տառտը։

Ո՞ր ժամն է ցույց տալիս ժամացույցը։Այդ ժամը օրվա ո՞ր պահն է։

Ի՞նչ կարևոր իրադարձություններ են լինում տարին մեկ անգամ /ծննդյան տոն,նոր տարի…։

Ներմուծելով նոր գիտելիքը`անհրաժեշտ է բացահայտել կապը շրջակա աշխարհի երևույթների և մյուս առարկաների հետ։Աստիճանաբար սովորեցրեք երդխային մաթեմաթիկական խաղանյութ պատռաստել։

<<Թվային կոլաժ>>։

Հայտարարեք <<մեկ թվի գեղեցկության մրցույթ>>։Երեխաներից յուրաքանչյուրը ստեղծում է իր պատկերացրած մեկը,ապանկարում է որևէ մեկ առարկա։Մեկ թվանշանը կարող են զարդանախշել երկրաչափական պատկերների,ծաղկաթերթերի,գծանախշերի միջոցով,կարող են ստանալ տարբեր նյութերից`փայտիկներից,ուլունքներից,գունավոր թելերից,բնական նյութերից(կոն,կաղին,մասուր,քար…)։Ստացված մեկ թվանշանը կտրտեք և փակցրեք մի ընդհանուր թղթի վրա,շուրջը նկարելով կամ փաքցնելով մեկ թիվը ներկայացնող տարբեր առարկաներ(արև,մոլորակ…)։

Ափսեյի մեջ դրված են մրգի տարբեր պատկերներ։Վերցրու յուրհաքանչյուրից մեկը և փակցրու թղթին։Ի՞նչ և որքա՞ն պատկերներ փաքցրեցիր(1 խնձոր,1 նուռ)։

<<ՉԱՐԱՃՃԻ ՄԵԿԸ>>՝

Երեխաները կանգնում են շրջանաձև։Աննկատ ձևով նրանցից մեկի ձեռքի մեջ դնում են մեկ թվանշանը,նա դառնում է <<Չարաճճի մեկը>>։Լսելով հրահանգը՝<<Քարտդ ցույց տուր,խաղդ սկսիր>> ,երեխաները,մեկ ոտքի վրա ցատկելով հեռանում են <<Չարաճճի մեկից>>,իսկ նա,մեկ ոտքի վրա ցատկելով,պետք է բռնի երեխաներից մեկին։Ում որ բռնեց,նա տեղում քրանում է։Եթե <<Չարաճճի մեկը>> հոգնի և կանգնի երկու ոտքի վրա,քարտը փոխանցում է վերջին քարացաց երեխային,և խաղը շարունակվում է միջև վերջին մասնակիցը(Խաղի ընթացքում դուրս է մնում նաև այն երեխան,որը կանգնում է երկու ոտքի վրա)։

Գնա բակ, այնտեղ փնտրիր, գտիր մի տափակ քար,գեղեցիկ է․դե շուտ տուն տար։Վերցրու գուաշը և այդ քարի վրա մի զվարճալի դեմք նկարիր։Տես,նա ժպտում է քեզ,ուզում է ծանոթանալ ու խաղալ քեզ հետ։Նա հենց նոր ծնվեց և անուն չունի,անուն դիր նրան,ասենք՝Իմաստունիկ։Ամեն օր դու կարող ես խոսել նրա հետ,պատմել իմացածդ և սովորածդ։Նա կօգնի քեզ հասկանալ և սիրել մաթեմաթիկան։Իմաստունիկին տար մանկապարտեզ և ծանոթացրու ընկերներիդ հետ,պատմիր նրա մասին։Երեխաների հետ միասին Իմաստունիկի օգնությամբ խաղեր մտածիր։Օրինակ <<Խոսող քարը>> խաղը։Այն շրջանաձև փոխանցելով՝յուրաքանչյուրը մի արտահայտություն է մտաբերում որևէ թեմայի շուրջ։Խաղը սկսվում է կախարդական բառերով <<Պտտվիր,պտտվիր,ձեռքից ձեռք անցիր,և հարցերին պատասխանիր․․․>>։Հարցերը կարող են ամրապնդել անցաց նյութը։Օրինակ ՝ո՞ր թիվն է առաջինը թվային շարքում,սենյակում ի՞նչ առարկաներ կան մեկ թվով,ինչպե՞ս մատի շարժումով կնկարես մեկ թվանշանը,մեկ թվանշանին համապատասխան քանի՞ փայտիկ կբերես։

Երկու թիվ և թվանշան,կարգային հաշվի տարրեր

• Գուշակիր իմ հանելուկը՝<<Ես և թիվ եմ,և կարապ,ունեմ վզիկ ես բարակ>>։
• Ցույց տուր ժամացույցի թվատախտակը։Ո՞ր ժամն է ցույց տալիս ժամացույցի երկու սլաքները։Քանի՞ մատիկ է ցույց տալիս նկարում պատկերված ձեռքը,նույնքան մատիկ ել դու ցույց տուր։

Լսիր այս պատմությունը՝

<<Մի արջուկ էր ապրում ՝Մռթմռթան անունով։Նա ընկեր չուներ։Ծննդյան օրը նրան հյուր եկավ գեղեցկուհի Ծուռթաթիկը։Մռթմռթանը շատ ութախացավ,նրանք ձեռք-ձեռքի տվեցին ու խաղացին։Ինչպե՞ս ստացվեց երկու թիվը (մեկ արջուկ կար,ավելացավ ևս մեկը)։Այժմ նրանք քանի՞սն են միասին։Այսուհետև նրանք անբաժան ընկերներ դարձան։

Ո՞րն է շաբատվա երկրորդ օրը։Ո՞րն է տարվա երկրորդ ամիսը,ձեր խմբի երեխաներից ո՞ւմ ծննդյան օրն է այդ ամսին։Ո՞րն է քո անվան երկրորդ տառը․․․․։

Ի՞նչն է վաճառվում զույգով(ակնոցը,կոշիկը․․․)Մտաբերիր ուրիշ իրեր,որոնք զույգ մասեր ունեն (ինքնաթիռի թևեր,հեծանիվի անիվներ․․․․․)։

Երկու թիվը շատ է սիրում լսել այս զվարճալի հանելուկները և ոտանավորները,ինչ՞ու։

Երկու ծայր

Երկու օղ

Մեջտեղում ձող։/մկրատ/

 

Կարաս ունեմ

Մի պուճուր

Միջին երկու

Գույնի ջուր։/ձու/

Արի գովազդենք երկու թվանշանը։Գունավոր թղթի վրա նկարիր մի քանի երկու թվանշանի պատկեր,ապա մեծի օգնությամբ դրանց գլխիկների վրա անցք բացիր։Երկու թվանշանները հերթականությամբ շարիր թելին և շղթան կախիր սենյակում։Դրա վերաբերյալ մի գովազդ մտացիր,՝օրինակ երկուսը դա (2 հատ մեկն է,ընկերությունն է)։

Ամեն թվի ստացումը ուսուցանելիս պետք է նախապատրաստել երեխաներին՝հասկանալու բնական շարքի հիմնական սկզբունքը,որ յուրաքանչյուր հաջորդ թիվ մեկ միավորով մեծ է նախորդից։Առաջարկեք երեխաներին վերցնել մեկ առարկա,կողքին ավելացնել ևս մեկը՝բացատրեք,որ այդպես է ստացվում յուրաքանչյուր հաջորդ թիվը։Յուրաքանչյուր թիվ նշանակում է առարկաների որոշակի քանակ,ցույց տվեք 2 թվանշանը և առաջարկեք բերել նույն քանակի առարկա կամ հակառակը։Կարևոր է ,հաշվելիս բաց չթողնել որևէ առարկա և միրնույն առարկան կրկին չհաշվել։Հետևեք,որ երեխան թիվը հարաբերակցի հաշված առարկաների անվանը(1,2 ՝ընդամենը 2 ծիրան․․․)։Ամեն թվի հետ կապված անհրաժեշտ է մի քանի պարապունք անցկացնել։Շատ կարևոր է,որ երեխաների գիտակցության մեջ ամեն թիվ կապվի հետաքրքիր և վառ պատկերների և կերպարների հետ։Կենդանի շունչ հաղորդեք այն ամենին,ինչի մասին խողում եք երեխաների հետ։

<<Շարունակիր շարքը>>

Դիտարկելով խորհանարդիկները ըստ գույնի և չափի՝զույգերի բաժանված երեխաները պետք է գտնեն երկու տարբեր խորհանարդ(ցանկացած առարկա )և անվանելով դրանք հարջորդաբար՝շարեն և պատմեն։Օրինակ՝առաջինը դնում է կարմիր և մեծ խորհանարդը,երկրորդը՝դեղին և փոքրը և այդպես հաջորդաբար։Ի՞նչ ստացվեց(2 չափի և գույնի հերթականություն)։

Առարկաների քանակը համեմատելու նպատակով օգտագործեք տարբեր իրավիճակներ՝ցույց տալով թվի անկախ լինելը առարկաների մեծությունից,ձևից,գույնից,գրված տարածությունից։Օրինակ՝ առարկաները կարող են մեծությամբ հավասար և անհավասար լինել։ի խմբի առարկաները կարող են դասավորված լինել իրաի մոտ-մոտ կամ իրարից հեռու-հեռու,դրանից քանակը չի փոխվի։

Եթե երեխայի մոտ կորել է հետաքրքրությունը,անհրաժեշտ է դադար տալ կամ նրա համար կարևոր շարժառիթ գտնել։Օրինակ՝<<Աքղաղը կտխրի,եթե նրա թևերից մեկը չհաշվես,չէ՞ որ նրա վրա կծիծաղեն բակու>>։

Հաճախ դիմեք երեխաներին խնդրանքով՝<<Միչև ես բանջարեղենը կտրատեմ,դու հաշվիր,քանի՞մարդ պետք է նստի ճաշելու՝այդքան ափսե դիր սեղանին>>։Մանկական անկյունում թվանշանների համար տեղ գտեք և փաքցրեք պատին։Եթե երեխան սիրում է կտրատել,ապա նրան հին օրացույց տվեք։Ամեն տեղ թվեր տեսնելով՝նա ավելի շուտ կմտապահի սովորածը։

<<Մայրիկները և ձագուկները>>

Երեխաներին բաժանեք մայր և ձագ կենդանիների պատկերները։Լսիր պատմությունը։<<Ձագուկները գնացին զբոսնելու,նրանք խաղով ընկան և մոռացան ժամանակին տուն վերադառնալ։Մայրիկներն անհանգստացան,գնացաին ձագուկներին փնտրելու>>։Լսելով <<Ձագուկներ գտեք ձեր մայրիկին>>ազդանշանը՝յուրաքանչյուրը գտնում է իր զույգը այնպես,որ մայրիկի և ձագուկի պատկերները համընկնեն։Հետևություն՝մայրիկները և ձագուկները երկուական են,այնքան մայրիկ կա,որքան ձագուկ։

Երեխային հնարավորություն տվեք նյութը յուրացնել անհատական զարգացման տեմպով և միաժամանակ ստեղծեք այն ուսուցման միջավայրը,որին ձգտում է նա։

Երեք թիվը և թվանշանը,Կարգային հաշվի տարրերը

<<Թռիչք բարձրություն>> մրցույթին մասնակցեցին Զատիկ-պուտպուըիկը,Ճուտիկ-դեղնակտուցը և Աղվեսիկ-փափկամազիկը։Նրանցից ո՞մ է հաջողվել ամենաբարձրը թռչել։Ո՞վ է ամենացածր տեղում նստած։Ճուտիկը,ո՞վ կոճղին է կանգնել։Սևականջը 1,2,3 թվանշաններով մրցանակներ է տալու նրանց։Ո՞վ կգրավի առաջին,երկրորդ,երրորդ տեղերը։

•Ո՞րն է անվանդ երրորդ տառը։Մտածիր բառ,որի մեջ երեք տառ կա (ջուր,հավ…)։

•Անվանիր երեք հնչյուն,որոնք քեզ դուր են գալիս։

•Որն է շաբաթվա երրորդ օրը։Քանի՞ օր է անցել շաբաթվա սկզբից։

•Ո՞րն է տարվա երրորդ ամիսը։Քանի՞ ամսով են գալիս տարվա եղանակները։

Անվանիր եռագույն դրոշի գույները։Վերցրու կարմիր,կապույտ,ծիրանագույն թղթերը և դրանցից գոլակներ կտռատելով`ստացիր մեր երկրի դրոշը և փակցրու փայտիկին։

Հիշիր այն հեքիաթները,որոնցում հսնդիպում ենք երեք թիվը(<<Երեք խոզուկների հեքիաթը>>,<<Մաշենկան և երեք արջերի հեքիաթը>>,<<Երեք գլխանի դևը>>…)։

Վարժությունների միջոցով ձևավորեք այնպիսի հարաբերությունների հասկացություններ,ինչպիսիք են`<<շատ է,քան…,շատ է…. այսքանով>>,<<քիչ>> է,քան…,քիչ է…..ով>>,<<նույնքան է>> և այլն`կապված բնական թվերի հասկացության աստիճանական ձևավորման և հաշվումների հետ։Այս հարաբերությունների բացահայտումը իրագործվում է տարբեր բազմությունների ընբռման շուրջ տրվող նպատակաուղղված աշխատանքի ընթացքում։

•Հաշվիր միջև 3-ը և անվանիր 3 կենդանու անուն։

•Ասա երեք բան,որ քեզ ուրախություն է պատճառում։

•Բարձրաձայն հաշվիր միջև 3-ը,ապա անմիջապես ծափ տուր,ծիծաղիր,հորանջիր,ցատկիր,քիթդ քորիր….։

Արդյունավետ է սովորեցնել հաշվել զգայարանների միջոցով/ձայները,շարժումները…/։

•Ես ցույց կտամ քարտեր,որտեղ 1,2,3 թվանշաններ կամ կետեր են պատկերված։Թվանշանը տեսնելիս այդքան անհամ շուրջդ պտտվիր,կետերը ըեսնելիս հաշվիր և այդքան անգամ ծափ զարկիր։

• <<3-ից 1-ն ավելորդ է>>։Ես կասեմ բառեր,իսկ դու ասա ո՞ր բառն է այդ խմբից ավելորդը՝/ձախ,աջ,անկյուն/,/մեծ,փոքր,բարձր/,/շրջան,քառակուսի,գնդակ/, /լոլիկ,պղպեղ,սալոր/,/թիվ,կողմ,գագաթ/։Գտնելով սխալը՝դասակարգեք ըստ էական հատկանիշի։

Որն է այն երկրաճափական պատկերը,որն ունի 3 կողմ,3 անկյուն,3 գագաթ։Ստվարաթղթի վրա նկարիր,ապա կտրատիր տարբեր չափերի և գույներ եռանկյունիներ։Հաշվիր դրանց կողմերը,գագաթները ապա անկյունները։Վերցրու ամրակները և ամրացրու եռանկյունիներից մեկի,ապա մյուսների կողմերին։Քանի՞ ամրակ ծախսվեց յուրաքանչյուրի համար(երեքական):

• Դրանցից մեկի կենտրոնում փաքցրու կողմերին համապատասխան թվանշանը։Նույնը թող կատարեն խմբի մյուս երեխաները։Այդ տարբեր չափսերի և տեսակների եռանկյունիները զարդանախշեք,կտրատեք,փաքցրեք մի ընդհանուր թղթի վրա և ցուցադրեք պատին։

Սովորիր թվանշաների մասին մաթեմաթիկական գրքեր (ալբոմ) ստեղծել։Վերցրու թղթի մի քանի էջ և միացրու իրար,ապա ինչ-որ գիտես թվի և թվանշանի մասին կարող ես գրքի մեջ  նկարել կամ համապատասխան նկարներ փաքցնել։

Երեխաներին սովորեցրեք՝ամեն աստիճան բարձրանալիս բարձրաձայն հաշվել։Երբ բարձրանաք վերջին աստիճանին,ընդանհրացրեք <<1,2,3 ուրեմն՝ընդամենը երեք աստիճան եղավ>>։Որոշ երեխաներ առարկաները ճիշտ են հաշվում,սակայն չեն կարողանում ասել ընդհանուր քանակը։Ձեր ընդհանրացումը կսովորեցնի հաղթահարել այդ դժվարությունը։Ի՞նչ անել,եթե երեխան չի ցանկանում թվանշանները հիշել և հետաքրքրված չէ թվերով;Նա չի ցանկանում,որովհետև իր համար դրա կարևորությունը չի զգացել։Կարելի է երեխայի ուշադրությունը հրավիրել բնակարանի համարին,տատիկի հեռախոսին,հեռուստաալիքի կոճակին։Որպեսզի  երեխաներին հետաքրքրեն առաջադրանքները,օգտագործեք  բազմատեսակ  հաշվենյութ(կոճակ,կաղին,կոն,խաղալիքներ․․․․)և հաճախակի փոփոխեք դրանք։Նպատակահարմար չէ անմիջապես միջամտել՝ի՞նչ անել կամ ինչպե՞ս աշխատել։Հնարավորություն տվեք երեխային ինքնուրյուն աշխատաբքային փորձեր կատարել։Չմիջամտելով՝մեխահասակը ուզում է ասել․<<Քեզ մոտ ամեն ինչ կարգին է,դու կարող ես>>։

Սովորեցրեք կաշվեձողիկների միջոցով ըստ նմուշ-օրինակի,կառուցել պատմությունները,հեքիաթը։Կարդալով հեքիաթը առաջարկեք առանձնեցնել այնքան հաշվեձողիկ,որքան հերոս կա։Հարցրեք՝հեքիաթում մարդի՞կ են շատ, թե՞ կենդանիները,որքանո՞վ։Թող ձեր երեխան հեքիաթ հորինի և պատմի,թե քանի՞ հերոս ունի իր հեքիաթը,ովքե՞ր են դրանք և քանակը ցույց տա մատիկների օգնությամբ։

• Սեղանին խաղալիքների խմբեր են դրված։Հաշվեք յուրաքանչյուր խմբի քանակը,ընտրեք համապատասխան թվանշանը և դրեք դրանց կողքին։<<Գիշեր է>>՝փակեք աչքերը/այդ ընթացքում փոխեք առարկաների քանակը,խումբը կամ թվանշանների տեղը/<<Ցերեկ է>>,բացեք աչքերը և գտեք սխալը,ասեք՝ի՞նչն է փոխվել/նուռը 3-ն էր 1-ով պակասել է/։Փոխեք խաղալիքների թիվը այնպես,որ համապատասխանի թվանշանին։
• Թիվ եմ պահել մտքումս,եթե այն մեծացնենք մեկով՝կստացվի երեք։Ո՞ր թիվն է դա։
• Ինձ մոտ մի քանի նուռ կա։Դրանց քանակը հավասար է այն թվին,որը գտնվում է 2-ի և 4-ի միջև։Նկարիր այդքան նուռ։
• Նիֆնիֆը,Նաֆնաֆը և Նուֆնուֆը բացատում խաղում էին միասին։Նրանք տեսան գայլին և փախան իրենց տները։Նիֆնիֆը վազում էր 2 խոզուկների ետևից,Նուֆնուֆը՝ 2-ի միջև,Նաֆնաֆը՝ 2-ի առջևից։Ընդամենը քանի՞ խոզուկ էր վազում

Չորս թիվը և թվանշանը,Կարգային հաշվի տարրեր 

•Ո՞ր ժամն է ցույց տալիս ժամացույցը։

•Ո՞րն է անվանդ չորորդ տառը։

•Անվանիր բառերը,որտեղ չորս հնչյուն կա(աթոռ…)։

•Ո՞րն է շաբաթվա չորորդ օրը։Ո՞րն տարվա չորորդ ամիսը։

•Ինչ գիտես երկրի չորս կողմերի մասին (հյուսիս,հարաֆ,արևել,արևմուտք)։

Որոշ միջատներ (թիթեռներ….)ունեն 4 թևեր։Նկարիր մեկ թիթեռ։Հաշվիր թիթեռի աջ,ապա ձախ`թևերը։Ի՞նչ պարզվեց (աջ և ձախ կողմերի թևերը 2֊ական են)։

•Ընտրիր այնպիսի քարտ,որտեղ պատկերված է երեք ծառ,կողքին նկարիր մեկով ավելի ծառ։Հաշվիր,քանի՞ ծառ եղավ։

•Տարբեր գույների և չափերի երկրաչափական պատկերներ բաժանիր 2 խմբի`2 մեծ և 2 փոքր,2 կարմիր և 2 դեղին։Ասա որից որքա՞ն ստացվեց,ինչո՞վ են տարբերվում խմբերը։

Չորսը դա երեքն է և ելի մեկը։Չորսը դա երեքի հաջորդ թիվն է։Չորսը մեծ է երեքից մեկով։

Չորս թվանշանը դասավերիր չորս փայտիկներով։Էլ ի՞նչ հետաքրքիր պատկեր կարող ես կազմեմ չորս փայտիկների օգնությամբ (քառակուսի,սունկ….)։

• 1-10 թվանշանների միջից առանձնացրու քեզ ծանոթ 1-4 թվանշանները և դասավորիր հերթականությամբ։Ո՞ր թվերն են 4-ից,3-ից,2-ից փոքր։Հաշվիր/2-4/,/4-2/,/3-1/։
• Լրացրու պակաս թվանշանները /1,2,․․․,4/։/1,․․․,3,4/։/1,2,3,․․․/։/4,3,․․․,1/։
• Հերթականությամբ անվանիր մեկ,երկու,երեք,չորս թվանշանների անունները։Ինչպե՞ս է փոփոխվում յուրաքանչյուր հաջորդ թիվը(մեծանում է 1-ով)։

Հինգ թիվ և թվանշան,Կարգային հաշվի տարրերը

• Շատ ծաղիկներ ունեն հինգ ծաղկաթերթ (անմոռուկ․․․)։
• Ո՞րն է շաբաթվա հինգերորդ օրը։Այսօր շաբաթվա ո՞ր օրն է։Միջև ուրբաթ քանի՞ օր կա։
• Ո՞րն տարվա հինգերորդ ամիսը։Մայիսը տարվա ո՞ր եղանակի մեջ է։

Անհրաժեշտ է հաշիվ սովորելու առաջին փուլում փայտիկներ տալ երեխային՝չվախենալով,որ նա դրանց կնտելանա։Սովորելով հաշվել՝նա ինքը կհրաժարվի դրանցից,քանի որ դրանք ավելորդ շարժումներ են պահանջում։

Հինգ թվից կազմված խմբեր ստեղծիր՝ուլունքների,թելերի,երկրաչափական ձևի մանր պատկերների միջոցով։Հաշվիր՝քանի՞ հավ է պատկերված նկարում(5-ը),այդքան ձվիկ նկարիր նրանց կողքին։Որքա՞ն հավիկ,որքա՞ն ձվիկ է այժմ պատկերված նկարում։Յուրաքանչյուր խմբի կողքին դիր 5 թվանշանը։

Մաթեմաթիկական առաջադրանքները պահանջում են խաղային շարժառիթների,կիրառում։Սովորեցրեք շատ առարկաներից վերցնել պահանջված քանակը։Օրինակ՝ երեխայի առջև մրգաման դրեք և առաջարկեք շատ սալորներից վերցնել հինգը ։

Յուրաքանչյուր անգամ փոխեք խաղանյութը,որը կօգնի երեխային ավելի լավ ըմբռնել թվի ստացումը։Ստեղծեք միջավայր,որ երեխան մասնաքցի որոնողական գործընթացին։Սովորեցրեք,որ կարելի է հաշվել սկսել ցանկացաց ուղղությամբ,ցանկացաց առարկայից։Յուրաքանչյուր հաջորդ թվի ստացման ժամանակ օգտակար է իմանալ,թե ինչպե՞ս են ստացվել նախորդ թվերը․օրինակ՝քանի՞ շնիկ ունեմ ձեռքիս մեջ։Վերցրու այդ շնիկը և նստեցրու սեղանին,կողքին նստեցրու ևս մեկը։Այժմ քանի՞սը եղավ միասին։Մեկն էլ նստեցրու,քանի՞սը դարձան։Քանի՞ շնիկ է պետք,որ դառնան 4-ը։Նստած են չորս շնիկ,քանի՞սն է պետք,որ լինի 5-ը։Հաշվիր բոլորը(1,2,3,4,5 ընդամենը 5 շնիկ)։Որքան շնիկ կա նստած,այդքան գնդակ բեր և մեկական բաժանիր բոլորին։

Խառնված կարգով դասավորված 1-10 թվանշաններից գտիր 1-5-ը և հերթականությամբ դասավորիր սեղանին։Անվանիր դրանք նախ ուղիղ,ապա ետընթաց կարգով։1-ից 5-ը ծեփիր,նկարիր,գունավորիր,զարդանախշիր հնգագույն ծաղկաթերթիկներով։

Առարկաների խմբերը համեմատելիս անհրաժեշտ է պարզել ,թե որ առարկայից է շատ։Հարաբերությունները միշտ պետք է հանդես գան մեկը մյուսի հետ կապի մեջ։Եթե շարքերից մեկում ավելորդ առարկա կա,ապա մյուսում մեկ առարկա չի բավարարում։Հավասարեցումը կատարվում է 2 ձևով՝կամ մեծ խմբից են առարկան վերցնում,կամ փոքրին են ավելացնում։Երեխան պետք է սովորի առարկաների համադրման ձևերը,ոչ միայն ստանա,<<անհավասարությունից հավասարություն>>,այլև հակառակը՝<<հավասարությունից անհավասարություն>>։Մեկ անգամ ևս հիշեք,որ թվի մասին պատկերացում ձևավորելիս,կարևոր է ցույց տալ,որ թիվը կախված չէ իրկազմության մեջ եղած առարկաների չափից,գույնից,ձևից դրանց միջև ընկած տարածությունից/հեռու-հեռու են դասավորված թե մոտ-մոտ․․․/։

Մի ուրիշ եղանակ․ձախ կողմում դրեք 2 փոքր,առջևում՝ 2 մեծ առջուկ։Երբ երեխան կպատասխանի՝որ կողմի արջուկներն են մեծ,որը՝փոքր,հարցրեք նրան՝<<Ո՞ր արջուկներն են շատ ՝մեծ՞երը,թե՞ փոքրերը>>։Առաջարկեք,որ ապացուցի իր պատասխանը՝փոքր արջուկները նստեցնի յուրաքանչյուր մեծի մոտ,այսինքն՝զույգ հարաբերություն հաստատի։Այսպիսով կապացուցեք,որ իր հաշված առարկաների թիվը կախված չէ դրանց չափից․․․։

Նկատի է առնվում երեխաների ծանոթացումը բազմությունների,դրանց տարրերի,բազմության մասերի միացման,անջատման ու դասակարգման հետ։Բազմությունները տրվում են ինչպես թվարկելու,այնպես էլ նշելու բնորոշ հատկությունները/գույն,ձև,չափ/։

Կարգային հաշիվ 

Պատկերացում տալ կարգային հաշվի և նրա նշանակության մասին։Կարգային և քանակական թվի համադրությունը թույլ է տալիս ավելի պարզորոշ դարձնել թվի կարգային նշանակությունը։Երբ ուզում ենք իմանալ,թե քանի՞առարկա կա,հաշվում ենք ՝ 1,2,3,4,․․․․այսինքն՝գտնում ենք որքա՞ն հարցի պատասխանը,իսկ մյուսների մեջ առարկայի տեղ գտնելու համար,հաշվում ենք այլ կերպ։Ո՞ր,ո՞րերորդն հարցերին պատասխանելիս հաշվում ենք՝առաջին,երկրերդ,երորդ․․․։Սովորեցնել,որ <<որքա՞ն>> հարցին պատասխանելիս նշանակություն ունի( ձախից ՝աջ)։Յուրաքաչյուր կարգային թվին համապատասխանում է միայն 1 առարկա։

Նկարիր 5 տարբեր չափի և գույնի քառակուսի։Այնպես արա,որ չորրորդը լինի կապույտ գույնի,միջինը՝լինի ամենափոքրը,մյուսները կատարիր քո ցանկությամբ։

Թվի կազմություն

Թվերը հիշելու կարողությունը դեռ թվերի մասին իմացություն չէ։Երեխան պետք է յուրացնի թվերի քանակային կազմը։Օրինակ․5-ը դա 5 միավոր է 1 և 4 գումարից,5 կարելի է ստանալ 2-ի և 3-ի կամ 3-ի և 2-ի գումարից։

• Թվերի անվանումները հիշելուց հետո,օգտակար է,որ ուշադրություն դարձնեք առարկաների խմբի քանակային կազմի փոփոխության վրա՝շրջանակների մեջ վերցնելով հաշված երկու փոքր խմբեր( 4 և 1,3 և 2)։
• Հետևեք,որ թիվը ընկալվի ամբողջությամբ,ապա հետո բաժանվի մասերի։
• Թվի կազմությանը ծանոթացնելիս օգտվեք 2 տարբեր գույնի,չափի,ձևի առարկաներից,թվանշաններից։Առարկաները դասավորեք շարքով,ապա իրարից հեռացնելով՝բաժանեք 2 փոքր խմբի( 1 փոքր երկրաչափական պատկեր,2 կարմիր և 3 դեղին երկրաչափական պատկեր․․․)։
• Երեխայի հետ միասին հին ամսագրերից դուրս բերեք և կտրատեք ցանկացած պատկերներ,որոնք կարող են որպես հաշվենյութ ծառայել։1-5 քանակային կազմով ստեղծեք 4 և 1 մեքենա,3 և 2 տիկնիկ,1 և 4 տուն,2 և 3 մկնիկ,5 հատ 1 արջուկ և 1-5 թվաքարտերը։

Ամբողջի բաժանումը հավասար մասերի

Ցույց տվեք երեխային,որ որոշ առարկաներ կարելի է և երբեմն էլ անհրաժեշտ է բաժանել մասերի։Սկզբում ձեր օգնությամբ,ապա ինքնուրյուն երեխան պետք է սովորի բաժանել առարկաները հավասար մասերի։Բացատրեք,որ նույն ձևով ՝մասերի բաժանելով,կարելի է ծալել ժապավենը,պարանը,կոշիկի կապը,կամ կտրել հացը,միրգը․․․։Անհրաժեշտ է երեխային սովորեցնել,որ հավասար մասեր ստանալու համար պետք է առարկան ճիշտ հավասարությամբ չափել կամ ծալել,ապա կտրել։Մասերի հավասարությունը ստուգվում է իրար վրա տեղադրելու միջոցով։Կիսելով <<պիցցան>> երկու մասի,հետո երկու մասերից յուրաքաբչյուրը`ևս երկու մասի,ստացվեց չորս հավասար մաս։Առաջարկեք երեխային ներկայացնել արդյունքը և հնարավոր տարբերակները(ի՞նչ արեցինք,ի՞նչ ստացվեց,հավասա՞ր են արդյոք մասերը)։Առաջարկեք բաժանված մասերը տեղադրել չբաժանված ամբողջ <<պիցցայի>> վրա,համեմատել ամբողջը և մասերը,պատմել,ինչպես մասերից ստացված ամբողջը,եզրակացության գալ,որ ամբողջը մեծ է մասից,իսկ մասը փոքր է ամբողջից։

Երը հյուրեր կունենաք,հարցրեք երեխային,թե քանի՞ մասի պետք է բաժանել տորթը(սկզբում հաշվել հյուրերի քանակը,ապա հավասարապես բաժանել)։

2-3 րոպեյում երեխայի ուշադրությունը կենտրոնացրեք անցած նյութի հիմնական հասկացությունների վրա։Երեխաները կարող են իրենց վերաբերմունքը արտահայտել նյութի նկատմամբ։Այդպիսի հետադարձ կապը կօգնի հետագայում կարգաորել աշխատանքը։

 

Մանկական ուղեղային կաթվածը՝ ՄՈՒԿ, կենտրոնական նյարդային համակարգի հիվանդություն է, որի ժամանակ ախտահարվում են գլխուղեղի շարժողական գոտիները և շարժումն իրականացնող ուղիները։ Ախտահարվում է նաև կամային և ոչ կամային շարժումները կարգավորող մեխանիզմների փոխազդեցությունը։ Մկանային կառավարման նման խանգարումը դժվարություններ է առաջացնում շարժման և մարմնին որոշակի դիրք տալու ժամանակ։ Հիվանդության պատճառը գլխուղեղի որոշակի հատվածի վնասումն է մինչև ծնվելը կամ վաղ մանկական հասակում։ Ընդ որում մկանները պարալիզացված չեն։ Գլխուղեղի վնասվածքը չի զարգանում, բայց տարիքի հետ ավելի ակնհայտ է դառնում։ Ուղեղային պարալիչը յուրաքանչյուր երեխայի ախտահարում է յուրովի։ Հիվանդության թույլ արտահայտման դեպքերում երեխաները սովորում են քայլել երերուն հավասարակշռությամբ (ճոճվելով քայլք)։Մեկ այլ դեպքում կարող են առաջանալ ձեռքերի օգտագործման հետ կապված խնդիրներ, իսկ ծանր դեպքերում երեխաները չեն կարողանում ինքնուրույն նստել և հոգալ ամենօրյա կարիքները։ ՄՈՒԿ-ը սովորաբար առաջանում է ներարգանդային վնասվածքների կամ ուղեղի թերզարգացման արդյունքում։ Այդ խանգարումների պատճառները տարբեր կարող են լինել.

• ապագա մոր քրոնիկ տարբեր հիվանդությունները
• մոր կրած ինֆեկցիոն, հատկապես վիրուսային հիվանդությունները ինտոկսիկացիաները (ինքնաթունավորումները)
• մոր և պտղի արյան անհամատեղելիությունն ըստ ռեզուս գործոնի կամ արյան խմբի պատկանելության
• ձգձգվող ծննդաբերությունը, երբ պորտալարը փաթաթված է լինում երեխայի պարանոցի շուրջ։

Երբեմն ՄՈՒԿ-ը առաջ է գալիս երեխայի կյանքի առաջին տարիներին՝ նեյրոինֆեկցիաների, գանգի ծանր վնասվածքների պատճառով։ Բնածին կամ ձեռքբերովի ուղեղային կաթվածը հանդիպում է 300 նորածիններից մեկի մոտ։ ՄՈՒԿ-ը որպես կանոն ժառանգական հիվանդություն չէ։

Դաունի համախտանիշը ի հայտ է գալիս այն ժամանակ, երբ երեխան ունի 21-րդ քրոմոսոմի լրիվ կամ մասնակի հավելյալ կրկնօրինակ։ Դաունի համախտանիշը առաջին անգամ նկարագրել է անգլիացի bժիշկ Լենգդոն Դաունը 1866 բթվականին, ում պատվին էլ այն անվանվել է։ Բայց միայն 1867 թվականին անգլիացի գիտնականների կողմից այն ստացավ իր ամբողջական նկարագիրը։19-րդ դարում անգլիացի բժիշկ Լոնգդոն Դաունն առաջին անգամ մանրամասն նկարագրեց Դաունի համախտանիշ ունեցող մարդուն։ Երբ 1866 թվականին լույս տեսավ նրա գիտական հոդվածը, նա ճանաչվեց Դաունի համախտանիշի «կնքահայրը»։ Չնայած մինչ այդ արդեն հայտնի էին Դաունի համախտանիշի առանձնահատկությունները, անգլիացի գիտնականն առաջինն էր, ով մանրամասն նկարագրեց և վերլուծեց երևույթը։ Հետագայում արդեն գիտնականները և բժիշկները սկսեցին ավելի խորն ուսումնասիրել Դաունի համախտանիշը։ 1959 թվականին ֆրանսիացի բժիշկ Ժերոմ Լեժունը որակեց Դաունի համախտանիշը որպես քրոմոսոմային վիճակ։ Սովորաբար հանդիպող 46 քրոմոսոմների փոխարեն Լեժունը նկատեց, որ Դաունի համախտանիշով մարդկանց մոտ դրանց թիվը 47-ն է։ Ավելի ուշ բացահայտվեց, որ հենց այդ քրոմոսոմի հետևանքով է առաջանում Դաունի համախտանիշը։ 2000 թվականին գիտնականների միջազգային խումբը հաջողությամբ բացահայտեց և թվեց 21-րդ քրոմոսոմի 329 գեները։ Այս նվաճումը լայն հնարավորություններ բացեց Դաունի համախտանիշի վերաբերյալ արվող հետագա հետազոտությունների համար։ Դաունի համախտանիշը քրոմոսոմային վիճակի փոփոխություններից ամենահաճախ հանդիպողն է։ ԱՄՆ-ում 691 երեխաներից մեկը ծնվում է Դաունի համախտանիշով, այնտեղ ապրում է Դաունի համախտանիշով ավելի քան 400 հազար մարդ, և տարեկան ծնվում է մոտ 6000 երեխա։Տրիսոմիա 21-ի առաջացման պատճառները դեռևս անհայտ են, սակայն հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ հավանականությունն աճում է կնոջ տարիքի հետ մեկտեղ։ Սակայն քանի որ երիտասարդ կանանց ծնելիության մակարդակն ավելի բարձր է, Դաունի համախտանիշ ունեցող երեխաների 80%-ի մայրերի տարիքը 35 տարեկանից ցածր է։ Ամբողջական գիտական հետազոտություն չկա, որը ցույց կտա, որ Դաունի համախտանիշը պայմանավորված է շրջակա միջավայրի գործոններով կամ ծնողների գործողություններով հղիությունից առաջ և դրա ընթացքում։ 21-րդ քրոմոսոմի լրիվ կամ մասնակի լրացուցիչ կրկնօրինակը կարող է ծագել թե՛ երեխայի հորից, թե՛ մորից։ Դաունի համախտանիշի երեք տեսակներն էլ կապված են գենետիկական վիճակի հետ, սակայն դրանց 1% դեպքերում է համախտանիշը ժառանգաբար փոխանցվում։ Տրիսոմիա 21-ը և մոզաիցիզմը ժառանգական չեն, իսկ տրանսլոկացիան դեպքերի մեկ երրորդում ժառանգաբար է փոխանցվում, ինչն էլ կազմում է Դաունի համախտանիշի բոլոր դեպքերի 1%-ը։

Խորհուրդ ծնողներին՝Առօրյա կյանքում ճշտել երեխաների պատկերացումները ժամանակի այնպիսի հատվածների մասին,ինչպիսիք են <<կեսօրը>>,<<երեկոն>>,<<գիշերը>>։Օրվա մասերի անվանումները կապել ոչ միայն երեխաների կամ նրանց շրջապատող մեծահասակների անվանումները կապել ոչ միայն երեաների կամ նրանց շրջապատող մեծահասակների գործունեության կոնկրետ բովանդակության հետ,այլև նկարների և բնության երևույթների հետ։Որպես զննական նյութ օգտագործել այնպիսի նկար,որտեղ պատկերված են երեխաների գործունեության տարբեր ձևեր․օրինակ՝<<մեկ օր>> խաղը։

• Ծանոթացնել <<երեկ>>,<<այսօր>>,<<վաղը>> հասկացություններին,շաբաթվա օրերին հերթականությամբ։
• Ամրապնդել այն պատկերացումները,որ օրերը հաջորդում են մեկը մյուսին և ունեն իրենց անվանումները։Յոթերորդ օրը կազմում է մեկ շաբաթ։Յուրաքանչյուր շաբաթվա օրերի հերթականությունը միշտ նույնն է։
• Ծանոթացնել ընթացիկ ամսվա անվան հետ։Հիշել ամիսների հաջորդականությունը։
• Ժամանակին վերաբերվող պատկերացումները ամրապնդել ոտանավորների,պատմությունների և հանելուկների օգնությամբ։
• Գնահատեք երեխաների ինքնուրյուն պատասխանները,գովաբանեք։

Ժամանակի հասկացությունը երեխան պետք է յուրացնի և սովորի այն օգտագործել բազմակի կրկնությունների միջոցով՝մինչև հիշողության մեջ ամրապնդելը։Ժամանակի հասկացությունը ամենադժվար հասկացությունն է․այն պետք է ձևավորվի դեռևս նախադպրոցական տարիքում։Երեխայի հետ կատարեք հետևյալ վարժությունները օրինակ՝

Ինչ ես անում դու առավոտյան (մաքրում եմ ատամներս,լվացվում եմ,նախաճաշում,սանրվում,հագնվում),կեսօրին(հեքիաթ եմ լսում,խաղում,ճաշում եմ,հանգստանում եմ․․․),երեկոյան(հեռեուստացույց դիտում,գնում զբոսանքի,հյուր,խաղում․․․),գիշերը(լվացվում,հանվում,պառկում քնելու)։

• Սևականջը ուզում է իմանալ՝իսկ ինչպես տարբերակել օրվա հատվածները։

Մեծերը դիմում են ժամացույցի օգնությանը։Զրուցեք երեխաների հետ ժամացույցի մասին։Բացատրեք,որ ժամացույցները լինում են տարբեր տեսակի՝ավազի,մեխանիկական,էլեկտրոնային,արևի։Ժամացույցները կարող են լինել ինչպես գրպանի,սեղանի,պատի,թևի,այնպես էլ՝գլխավոր,որը ցույց է տալիս ամենաճշգրիտ ժամանակը։Յուրաքանչյուր մեծ քաղաք ունի գլխավոր ժամացույց։

• Զրույց անցկացրեք և պարզեք օրվա մեջ բնության հետ կատարվող փոփոխությունների մասին։Օրինակ՝առավոտյան ծագում է արևը․և ամեն ինչ դառնում է լուսավոր։Ծաղիկներն ու թռչունները,միջատներն ու կենդանիները արթնանում են։

Հարցրեք և պարզեք,թե որ թրչունն է ամենաբարձր ձայնով առավոտյան,ո՞ր թռջունն է,որ ցերեկը քնում է,գիշերը արդնանում (բու),որ ծաղիկներն են,որ առավոտյան բացվում են ,իսկ երեկոյան՝քնում(փակվում են խատուտիկը,նունուֆարը,գիշերային մանուշակները․․․)։

Կեսօրին արևը երկրակամարի կենտրոնում է,եթե ամառ է,և դա օրվա ամենաշոգ պահն է։Երեկոյան մեզ հիացնում է մայրամուտը։Կարելի է դիտել այն և տեսնել՝ինչքան տարբեր կարող են լինել մայրամուտները։Տեսանելի դարձնել այն,որ գունային առումով դա օրվա ամենասքանչելի ու ամենահարուստ պահն է։Երեկոյան վառվում են լապտերները,ցուցապաստառները և այլն։

Գիշերն ունի իր հմայքը.երկինքը լինում է աստղալից,անդորր է,խաղաղ,լուսնի կաթնագույն լույսը ողողում է քնած քաղաքը և այլն։Ապա ամբողջացրեք օրվա պահերի անվերջանալի պտույտը։Այսպես`ամեն առավոտ երկնակամարի վրա բարձրանում է արևը, և սկսվում է օրը։

Ին՞չպես են անվանում օրվա մասերը։Խաղացեք երեխայի հետ 《Շարունակիր բառը》խաղը։

• Ցերեկ է լինում,երբ…,իսկ մութ է լինում,երբ…։
• Լուսինը երևում է երբ…,իսկ աստղեր են լինում երբ…։
• Գիշերը երկինքը…,իսկ ցերեկը…։

Հիշեք,որ այս ամենի վերջնական եզրակացությունըպետք է լինի այն,որ երեխան պարզ գիտակցի,որ օրը մեկն է և այն բաղկացած է 4 մասից։

Շաբաթվա օրեր`

Անհրաժեշտ է երեխային պատկերացում տալ,որ օրերը հաջորդում են միմիանց,իսկ այդ դեպքում անհրաժեշտ է դառնում գաղափար տալ շաբաթվա օրերի մասին։

• Բացատրեք երեխային,որ շաբաթը յոթ օրերի հերդականությունն է,և շաբաթվա յուրաքանչյուր օր ունի իր անունը։Կարևորեք նաև այն,որ դրանք անփոփոխ հերթականությամբ են հաջորդում միմյանց`երկուշաբթի,երեքշաբթի…։
• Պահանջեք երեխայից,որ նա հաճախ թվարկի շաբաթվա օրերը,ամենօրյա զրույցի ընթացքում անպայման թող նշի նաև նախորդ և հաջորդ օրերի մասին։

Ծանոթացրեք օրացույցին,որի միջոցով կարելի է նշել և հիշել բոլոր հիշարժան օրերը։Օրացույցի վրա այդ օրերը վերցրեք շրջանակի մեջ։Սովորեցրեք օրերը հաշվել ձախից աջ,խնդրեք պատասխանել նմանօրինակ հարձերին։

-Քանի՞ օր է մնացել միջոցառմանը,ո՞ր օրն է այն տեղի ունենալու,շաբաթվա ո՞ր օրն է դա։

Ամեն առավոտ կարող եք գծել,նշել որևէ ձևով տվյալ օրը օրացույցի վրա։

• Կարևորեք նաև զրույցները այն մասին,թե ինչ է անելու երեխան այսօր,ինչ է արել երեկ,ինչ է պատռաստվում անել վաղը։
• Շաբաթվա ո՞ր օրն էր երեկ,շաբաթը քա՞նի օր ունի,համեմատիր շաբաթն ու յոթ օրը,ո՞րն է շատ։
• Անվանիր շաբաթվա առաջի օրը։
• Գտիր այն ամիսը,օրն ունի 5 կիրակի,4 կիրակի։Քանի՞ երկուշաբթի,երեքշաբթի և այլն կա մեկ ամսում,ինչու՞։

Անհրաժեշտ է որ դուք երեխայի ուշադրությունը հրավիրեք այն բանին,որ բոլոր օրացույցներն էլ ցույց են տալիս եղանակները,ամիսը,ամսվա 4 շաբաթը։Ին՞չ է նշանակում լրիվ շաբաթ։

Խնդրեք երեխային պատասխանել այս հարցերին.

-Ինչպես են անվանում շաբաթվա առաջին և յոթերորդ օրերը։

Ամիսներ`

Երեխային ծանոթացրեք տվյալ ամսվա հետ։Պետք է անել այնպես,որ երեխան,աստիճանաբար մտապահի անավանումները։

Խաղացեք տարբեր բառախաղեր օրինակ։

Ամսվա մեջ քանի՞ շաբաթ կա։

Ամսվա մեջ քանի՞ օր կա։

Ո՞րն է շատ`շաբա՞թը,թե՞ 7 օրը։

Ո՞րն է շատ`1 տարի՞ն թե՞ 12 ամիսը։

• Պահանջեք,որ բանավոր անվանի շաբաթվա օրերը հերթականությամբ։

Հիշեցրեք,որ ամիսը,շաբաթը,օրը նշելու համար մարդիկ հորինել են օրացույցը։Ամրապնդեք այն,ինչ նրանք արդեն գիտեն օրացույցի մասին։

Հիմնականում խաղալով նրա հետ`ասացեք.

• Գտիր առաջին ամիսը։Մատիտով շրջանագծիր օրացույցի վրա.ինչպե՞ս են անվանում այն։
• Ի՞նչ տոներ են լինում հունվարին։
• Ո՞ւմ ծննդյան օրն է հունվարին։
• Հունվարը քանի՞ օր ունի։
• Հաշվիր քանի տոնական օր կա հունվարին,քանի`հանգստյան օր։
• Օրացույցով ստուգեք`որ ամիսը քիչ օրեր ունի։

 

https://gidonline.io/film/templ-grandin/

Ֆիլմը մի աղջկա մասին է,ով ունի աուտիստիկ խանգարումնե և փորձում է հաղթահարել կյանքի դժվարությունները։Նրա ձեռքբերումններից ամենաառաջինը այն է,որ հասարակությունը ընդունեց նրան։Նրա խոսքը զարգացավ 4 տարեկանից հետո մոր շնորհիվ։Իսկ հաղորդակցման հմտությունները զարգացավ իր կույր ընկերուհու շնորհիվ։Ավելի հասուն տարիքում թույլ տվեց դիպչել իրեն։ Մինչ այդ իրեն ծաղրում էին դասարանում և թույլ չէին տալիս իր սարքերը ստեղծի։Գռենդիին սիրում էր շբվել կենդանիների հետ և հասկանում էր նրանց լեզուն։

Աուտիկների մասին ավելին իմանալու համար կարող եք կարդալ այս նյութը`https://anahitghazaryan.edublogs.org/2022/12/12/%d5%a1%d5%b8%d6%82%d5%bf%d5%ab%d5%a6%d5%b4/

Թեմա`Մաթեմաթիկական պատկերներ

Դասվար`Էլյա Գրիգորյան,Նարինե Մակարյան

Համակարգող`Անահիտ Ղազարյան

Մասնակիցներ`5-6 տարեկաններ

Քանակ`15-20

Օր`փետրվարի 15

Ժամ`14։00

Նպատակ`

Զարգացնել երեխաների մոտորիկան և ըստ գույնի և տրված ձևի պատկերներ ստանալու կարողությունը։

Խնդիրներ`

Մատիտները համապատասխան ըստ գույների ճիշտ դասաորել երեխաներին տրված պատկերի նույնությամբ:

Ընթացք`

Երեխաներին տրամադրել մատիտներ և բաժանել նախապես տպված պատկերները։ Երեխան պետք է փորձի ճիշտ գույներով և մատիտների ուղղությունները պահպանելով ստանալ նույն պատկերը։

Անհրաժեշտ պարագաներ

Մատիտներ, նախապես տպված քարտեր

 Արդյունքներ`

Վերլուծութուն` 

Երեխաները ստացան պատկերները ըստ քարտերի։

 

Թեմա`Հ.Թումանյան Սուտասանը

Դասվար`Էլյա Գրիգորյան,Անահիտ Մարգարյան

Համակարգող`Անահիտ Ղազարյան

Ժամանակահատված հունվար

Նպատակ`

Զարգացնել երեխաների խոսքը։Պատկերացումների ձևավորում և զարգացում։

Խնդիրներ`Արդյոք՞ երեխաները ծանոթ են հեքիաթին։Լավ յուրացրին թե ոչ՞։

Ընթացք`Երեխաները պատմում եմ հեքիաթը որից հետո տալիս եմ հարձեր։

1.Արդյոք ճիշտ է խաբելը։ Դուք խաբում եք ձեր ընկերների կամ ծնողներին։

Ակնկալող Արցյունքներ

Վերլուծություն

Նախագիծ` Լսողական Զգայարան

Նախագիծ֊Բնագիտական և տեխնոլոգիական

Բարձր,ցածր,հավասար

 

Ռուս ականավոր ռեժիսոր Կ. Սաանիսլավսկին «Դերասանի աշխատանքն իր վրա» գրքում նշում է.

«Երեխան խաղում է անմիջականորեն և լավ գիտե, թե ինչն է ճիշտ, ինչը’սուտ»:Երեխան իմանալով հանդերձ, որ դա խաղ է և ոչ իրականություն,խաղում է շատ նվիրված և անկեղծ: Սաանիսլավսկին կոչ էր անում դերասաններին’երեխաներից «խաղալ» սովորել:

Խաղի գործունեությունը

Խաղը գործունեություն է, ուր հաղթահարվում են երեխայի անմիջական հույզերը, ցանկությունները: Եվ նա սովորում է գործել ոչ թե վայրկենական հույզերի
կամ ցանկությունների ազդեցությամբ, այլ առաջիկա գործունեության իրադրության թելադրանքով: Ահա ինչու խաղը նոր պահանջմունքների դպրոց է: Այստեղ երեխան
հույզերի միջոցով կանխազգում է ապագայում հասարակական արժեք և գնահատում ունեցող լուրջ գործունեության ուրախությունը:Այդ իսկ ձևով խաղը երեխաներին նախապատրաստում է դպրոցական ուսուցմանը, նպաստում անհրաժեշտ դիրքորոշման ձևավորմանը, օգնում կատարելու կամավոր ստանձնած պարտականությունները և ենթարկվելու կանոններին:

Խաղը կարող է ծառայել երեխաների դաստիարակության և զարգացման բարդ խնդրի իրագործմանը միայն այն դեպքում, երբ այն ներառվում է կազմակերպվող և կառավարվող մանկավարժական գործընթացի մեջ:

Սակայն խաղի մանկավարժական ղեկավարումը էականորեն տարբերվում է պարապմունքների ընթացքում դաստիարակին վերապահվող դերից: Այստեղ վերջինս օժանդակ բնույթ է ստանում, ուստի և պետք է դրսևորվի առավել նուրբ և գիտակցված ձևով:Ստեղծագործական խաղերի առավել արդյունավետ ղեկավարման կարևորագույն պայմաններից են’ երեխաների կողմից վստահության նվաճումը, սերտ
շփումների ապահովումը և խաղընկերոջ դերի ստանձնումը:

Խաղային իր դերի միջոցով դաստիարակը ներազդում է խաղի բովանդակության զարգացմանը, օգնում բոլոր, հատկապես ամաչկոտ, անվստահ երեխաներին’խաղի մեջ ընդգրկվելու,իրենց ուժերի նկատմամբ հավատ և վստահություն ներշնչում:

Միևնույն ժամանակ դաստիարակի մասնակցությունը խաղին թույլ է տալիս որոշակիորեն զսպել չափից դուրս եռանդուն, ուրիշներին ճնշող, միշտ իրենց ցանկությունները պարտադրող երեխաներին:

Ստեղծագործական խաղերի առավել արդյունավետ ղեկավարման կարևորագույն պայմաններից են’ երեխաների կողմից վստահության նվաճումը, սերտ շփումների ապահովումը և խաղընկերոջ դերի ստանձնումը:Խաղային իր դերի միջոցով դաստիարակը ներազդում է խաղի բովանդակության զարգացմանը, օգնում բոլոր, հատկապես ամաչկոտ, անվստահ երեխաներին’խաղի մեջ ընդգրկվելու,իրենց ուժերի նկատմամբ հավատ և վստահություն ներշնչում: Միևնույն ժամանակ դաստիարակի մասնակցությունը խաղին թույլ է տալիս որոշակիորեն զսպել չափից դուրս եռանդուն, ուրիշներին ճնշող, միշտ իրենց ցանկությունները պարտագրող երեխաներին:Ցանկացած տարիքի երեխա որևէ գործի մեջ ընդգրկվելու, որևէ բան հետազոտելու իր ընտրությունը կատարելու կամ սկսած գործով հետևողականորեն զբաղվելու համար չընդմիջվող ժամանակի կարիք ունի: Մեծահասակի դերն այն է,որ հետաքրքիր, խթանող զբաղմունքների դաշտ նախապատրաստի և ընտրած գործն սկսելու առաջին պահը հնարավորինս դյուրին դարձնի:

Դրական արդյունքի հասնելու համար մեծահասակները պետք է ընտրեն համապատասխան ճիշտ գործելակերպի եղանակներ.

• Երեխայի միայնակ կամ համատեղ խաղի նկատմամբ հարգալից վերաբերմունքի ցուցաբերում:
• Երեխաներին’ միայնակ կամ կողք ֊կողքի խաղալու համար նույնատիպ խաղալիքների տրամադրում: Ավելի ճիշտ է ունենալ սիրված խաղալիքից մի քանի հատ, քան տարբեր խաղալիքների եզակի նմուշներ:
• Անհրաժեշտ է, որ մեծահասակները մասնակցեն տիկնիկներով և տարբեր պարագաներով ու պիտույքներով խաղերին: Այդ ընթացքում նրանք երևակայական վարք են մշակելու: Օրինակ’ երևակայական երեկույթի ժամանակ մեծահասակը կարող է խմել երևակայական թեյը և հրճվել դրա համով:

•Մեծահասակները երեխաներին պետք է օգնեն խաղի ընթացքում, նրանց ավելի երկար պահեն հետաքրքրասիրության մթնոլորտում, այսինքն հրապուրեն որևէ առարկայով, զբաղմունքով, կամ հուշեն հետաքրքիր սյուժեներ:
•Մեծահասակները նախապատրաստելու են այնպիսի միջավայր, ուր հնարավոր լինեն կանխատեսումներ ու կրկնություններ, իսկ իրա­դարձությունները զարգանան այնպես, ինչպես կանխատեսվել են:
•Երեխաներն ամեն օր դրսում խաղալու և հետազոտական պարապմունքների հնարավորություն պետք է ունենան: Նրանք խաղալու են ջրով և ավազով:

•Նրանք մշտապես իրենց փոքրիկ մկանները խաղի մեջ մարզելու,գլուխկոտրուկներ լուծելու, նկարելու, կարտելու և համանման գործողություններ կատարելու հնարավորություն պետք է ունենան:
• Խաղալիքներն անհրաժեշտ է տեղավորել բաց դարակներում, որ երեխաները ցանկության դեպքում կարողանան դրանք ինքնուրույնաբար վերցնել: 

•Երեխաներին տրվելու են հաաղորդակցական հմտությունների զարգացման բավականա չափ հնարավորություններ’ համագործակցելու, միմյանց օգնելու, կողմերի մասնակցությամբ միջանձնային խնդիրներ լուծելու նպատակով:

• Մեծահասակները պետք է նպաստեն դրական հաղորդակցական հմտությունների արմատավորմանը, երեխաների համար առավելբարենպաստ մթնոլորտի ձևավորմանը:

(26 էջ 3-րդ պարբերություն)

Մանկական խաղերի մեծամասնությունը բնորոշվում է ուրախ, աշխույժ բովանդակությամբ: Դրանք բոլորն էլ ավարտվում են լավատեսորեն’ «բժիշկը միշտբուժում է հիվանդներին», «ճաշը միշտ եփվում է»:Խաղի ժամանակ գլխավոր դերը կատարում է երեխան: Տիկնիկը հարկավոր է,որ նա իրեն ավելի լավ զգա մոր դերում: Այս խաղերում երեխան ինքը չի գործում,այլ ստիպում է, որ գործեն խաղալիքները: Դա նրանից պահանջում է իր վարքագիծը կանոնավորելու ունակություն, գործողությունների և խոսքի կշռադատում:Ընդօրինակելով սիրելի հերոսին’երեխան սկզբնապես վերարտադրում է նրա արտաքին, իսկ հետո’ ներքին, բարոյական հատկությունները: Նա իրեն միաձուլում է
սիրելի կերպարին, ապրում նրա զգացմունքներով:Գիտակցության մեջ ազնիվ
ձգտումների, զգացմունքները  և դրանք իրապես ձևավորվեն հենց իր’երեխայի մեջ:

Խաղի հոգեբանական հատկությունը՝

Խաղի հիմնական հոգեբանական հատկություններից մեկն այն է, որ շոշափվում են երեխայի անձնավորության բոլոր որակները, նրա մեջ աշխուժորեն աշխատում է միտքը, հարստանում են հույզերը, պահանջվում են հատուկ գործունեություն և կամային ջանքեր:

Խաղի սյուժեն՝

Երեխային խաղի է դրդում ընդօրինակման հակումը: Իսկ սյուժեն նրանք ընտրում են իրական կյանքից, մարդկային փոխհարաբերություններից: Եվ որքան
իրականության ոլորտը լայն է, այնքան երեխաների խաղի սյուժեն դառնում է բազմաբովանդակ: Նույն սյուժեով կարող են խաղալ տարբեր տարիքի երեխաներ:Սակայն խաղերն այդ դեպքում տարբերվում են սյուժեի հարստությամբ և
բազմազանությամբ: «Տուն-տուն»-ը ամենատարածված խաղերից է: Այդ պատճառով էլ այն առաջարկվեց խաղալ երկու խումբ երեխաների (առաջին խումբը’3-4
տարեկան, երկրորդը’6-7տարեկան):

Փոքրիկները խաղի հենց սկզբից սկսեցին տիկնիկներին, գդալներով կերակրել ափսեների մեջ լցրած «ճաշով»:

Նրանց համար կարևոր էր «երեխային»’ տիկնիկին կերակրելու պահը:Իսկ մեծերի խաղի բովանդակությունը բավականին հարստացավ․

<<Մայրիկը>> նախ <<ճաշ>> պատրաստեց,ինչպես պահանջվում էր,նոր միայն կերակրեց տիկնիկին։Այնուհետև արագ կարգի բերեց սենյակը,հագցրեց <<փոքրիկին>> և տարավ մանկապարտեզ։ 

Ընթացքում պահպանվում էր նաև կուլտուրական վարքի կանոնները։